HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
मल्लकालीन मौलिकतामा रानीपोखरी
मल्लकालीन मौलिकतामा रानीपोखरी
सम्पदा वसन्त महर्जन
सम्पदाप्रेमी स्थानीय, अभियन्ता र विज्ञहरूको अथक् प्रयत्नले आज रानीपोखरीले मल्लकालीन मौलिकतामा फर्कने अवसर पाएको छ । 
सिनासमा थन्किएको देशको इतिहास 
सिनासमा थन्किएको देशको इतिहास 
सरकारी सेवामा प्रवेश गर्दा कुनै पनि व्यक्तिले धर्म खुलाउनुपर्ने अनिवार्य प्रावधान छ। आफ्नो कुलायन धर्म बौद्ध भए पनि धनवज्रले सिनासमा नेपाली इतिहास तथा प्राचीन लिपि विषयमा अनुसन्धान सम्बन्धी विद्वतवृत्ति करारपत्र (१ भदौ २०२७–३२ साउन २०३०)मा ‘हिन्दू’ लेखाएका थिए।
रथयात्रा प्रकरणमा कहाँ चुक्यो प्रशासन ? 
रथयात्रा प्रकरणमा कहाँ चुक्यो प्रशासन ? 
रातो मत्स्येन्द्रनाथ रथयात्रा प्रकरणलाई अति संवेदनशील सांस्कृतिक कर्म नभई जातीय द्वेष र घृणा फैलाउने तत्वका रूपमा जसरी परिभाषित गरियो, त्यसले समुदायबीच आपसी समझ अझ बढाउनुपर्ने सन्देश दिएको छ ।   
इन्द्र नभेटिने ‘इन्द्रजात्रा’ टिप्पणी
इन्द्र नभेटिने ‘इन्द्रजात्रा’ भन्नका लागि इन्द्रजात्रा भनिए पनि यो पर्वमा इन्द्र देउताको उपस्थितिमै विरोधाभास छ। जात्रामा इन्द्र नभई ‘यमाःद्यः’ देउता उभ्याइएको इतिहास छ। सामान्यतः इन्द्रजात्राको चर्चा गर्ने वेला स्वर्गका राजा इन्द्रकी आमालाई बसुन्धरा व्रत बस्न इच्छा भएको र त्यसका लागि चाहिने पारिजातको फूल लिन इन्द्रलाई पृथ्वीमा पठाएको कथा हालिन्छ। तर, यो कथा वैदिक साहित्यसँग मेल खाँदैन। 
किन गरिन्छ उपाकू यात्रा ? पर्व
किन गरिन्छ उपाकू यात्रा ? इन्द्रजात्राको शुरुआती दिन भाद्रशुक्ल द्वादशी अर्थात् आज मनाइने उपाकू पर्वको सांस्कृतिक महत्व र ऐतिहासिकता खोजी गर्नैपर्ने भएको छ ।
चथाः पर्व अर्थात् सानो दशैं टिप्पणी
चथाः पर्व अर्थात् सानो दशैं आज भाद्र शुल्क चौथीका दिन नेवार समाजले मनाउने चथाः पर्वलाई चौथी लगायतका अनेक विषय र प्रसंग जोडेर विकृत बनाउने उपक्रम चलेको छ । 
पशुपति विनाश गुरुयोजना ! टिप्पणी
पशुपति विनाश गुरुयोजना ! पशुपति क्षेत्र विकास कोषको गुरुयोजना पशुपतिनाथ मन्दिरलाई साध्य नभई साधन ठान्दै यस क्षेत्रमा नाफामुखी व्यवसाय संचालन गर्न तयार पारिएको जस्तो देखिन्छ ।
जनैपूर्णिमामा बौद्ध लामाको विचलन टिप्पणी
जनैपूर्णिमामा बौद्ध लामाको विचलन जनैपूर्णिमामा रक्षाबन्धन बाँध्न ब्राह्मणहरुको भीडमा तिब्बती लामाहरु पनि अघि सर्नु बौद्ध धर्म संस्कृतिको पालनामा देखिएको विचलन हो ।
आज ब्यांजा नकेगु अर्थात् भ्यागुतालाई भात खुवाउने दिन ! टिप्पणी
आज ब्यांजा नकेगु अर्थात् भ्यागुतालाई भात खुवाउने दिन ! भ्यागुतालाई भात खुवाउने! अचम्म लाग्दो कुरा हो। तर, नेवार समाजको यो मौलिक संस्कृति हो।
के नेपालमै भेटिएला त 'राम जन्मभूमि अयोध्या ?' टिप्पणी
के नेपालमै भेटिएला त 'राम जन्मभूमि अयोध्या ?' इतिहासले अहिलेसम्म अप्रमाणित, काल्पनिक मानेको ‘रामायण, राम र उनको जन्मभूमि अयोध्या’ नेपालमा पर्छ भन्ने प्रधानमन्त्रीको भनाइ समाधान नभई नयाँ समस्याको कारक बन्नसक्ने देखिन्छ।
गथांमुगःमा किन गरिन्छ भूतको पूजा ? टिप्पणी
गथांमुगःमा किन गरिन्छ भूतको पूजा ? प्राचीन नेवार पर्व गथांमुगःलाई कहीं घण्टाकर्ण त कहीं गठेमंगल ‘न्वारान’ गरी अनेक कथा रच्न थालिएको छ। जुन सर्वदा गलत मात्र होइन, अपव्याख्या पनि हो।
सतीप्रथा: राजनीतिक दाउपेच र षड्यन्त्रको उपज टिप्पणी
सतीप्रथा: राजनीतिक दाउपेच र षड्यन्त्रको उपज नेपाल र भारतको हिन्दु समाजभित्र रहेको सतीप्रथालाई भारतमा अंग्रेज सरकारले गैरकानूनी घोषणा गरेपछि नेपालमा जंगबहादुरले पनि त्यसको सिको गरे तर चन्द्रशमशेरका पालामा मात्रै प्रभावकारी ढंगले कार्यान्वयन भएको थियो ।
ज्ञानपूर्णिक, जो नेपाली भिक्षुका नायक मात्र थिएनन् ! टिप्पणी
ज्ञानपूर्णिक, जो नेपाली भिक्षुका नायक मात्र थिएनन् ! विश्व बौद्ध समुदायले १९ असारमा एक प्रकाण्ड विद्वान भिक्षु ज्ञानपूर्णिक महास्थविरलाई गुमायो । पाल्पाको सामान्य परिवारमा जन्मेका उनको ख्याति कति रहेछ भने अहिले विभिन्न देशले उनको अस्तुबाट चैत्य बनाउने प्रस्ताव गरिरहेका छन्।
गुरुपूर्णिमा: हिन्दू र बौद्धको साझा पर्व टिप्पणी
गुरुपूर्णिमा: हिन्दू र बौद्धको साझा पर्व बौद्ध समाजमा ‘धर्मचक्र प्रवत्र्तन दिवस’ मनाउने एउटा परम्परा अन्ततः गुरुसँग सम्बन्धित भएका कारण हिन्दू समाजमा प्रयुक्त शब्द ‘गुरुपूर्णिमा’ सँग बौद्धहरूलाई कुनै आपत्ति छैन।
आन्तरिक पर्यटन ब्यूँताउने सांस्कृतिक आकर्षण टिप्पणी
आन्तरिक पर्यटन ब्यूँताउने सांस्कृतिक आकर्षण विविधतापूर्ण जातीय समूह र तिनको सामाजिक, सांस्कृतिक, ऐतिहासिक तथा परम्परागत कुरा नेपालमा मात्रै देख्न पाइने आकर्षण हुन् । यी मौलिक कुराको संरक्षण र प्रचारप्रसारमा लगानी गर्नु देशको पर्यटन उद्योगमा आकर्षण थप्नु पनि हो।
एक कुशल चिकित्सक पनि थिए गौतम बुद्ध
एक कुशल चिकित्सक पनि थिए गौतम बुद्ध
टिप्पणी वसन्त महर्जन
‘विनयपिटक’ को अध्ययनबाट थाहा हुन्छ, गौतम बुद्ध स्वयं पनि कुशल चिकित्सक थिए । यही भएर उनलाई भैषज्य गुरु पनि भनिन्छ । रोगी भिक्षुको उपचार गर्ने कार्यमा बुद्ध आफैं सरिक भएका घटनाहरू पनि पाइन्छन् ।
बुद्ध भन्थे–मानिसको कुनै जात हुँदैन
बुद्ध भन्थे–मानिसको कुनै जात हुँदैन
बौद्ध धर्मलाई विशुद्ध रूपमा अगाडि बढाउने हो भने कसैको प्रभावमा नपरी जातिवादलाई तुरुन्तै छाड्नुपर्छ, किनभने यो शास्त्रसम्मत छैन ।
सम्झनामा शिक्षकहरुका पनि शिक्षक 'अर्याल सर'
सम्झनामा शिक्षकहरुका पनि शिक्षक 'अर्याल सर'
प्रा.अर्याल कसैको चित्तदुखाउन चाहँदैनथे, विद्यार्थीको चित्त बुझाउन नसक्ने नयाँ शिक्षकबारे गुनासो लिएर जाँदा चिन्तित हुन्थे र शिक्षकलाई हतोत्साह नगरौं बरु समय मिलाएर आफूले पढाइदिन्छु भन्थे ।
महामारीमा नेवार समाज: उहिल्यै पनि‌ ‘क्वारेन्टिन’ र ‘आइसोलेसन’ मा बस्थे ! टिप्पणी
महामारीमा नेवार समाज: उहिल्यै पनि‌ ‘क्वारेन्टिन’ र ‘आइसोलेसन’ मा बस्थे ! अहिले चर्चामा रहेका ‘क्वारेन्टिन’, ‘आइसोलेसन’ र ‘लकडाउन’ जस्ता शब्द नयाँ भए पनि यसको प्रयोग नेपालको नेवार समाजका लागि नौलो हाेइन।
बुद्ध दर्शनबारे नेपालीकै बुझाइ त्रुटिपूर्ण टिप्पणी
बुद्ध दर्शनबारे नेपालीकै बुझाइ त्रुटिपूर्ण बौद्ध दर्शनमा मनको विश्लेषण आधुनिक मनोविज्ञानभन्दा उच्चस्तरमा रहेको तथ्य आधुनिक प्रयोगशालामा लगेर ध्यान गुरुलाई परीक्षण गरेबाट पनि थाहा भएको छ ।
बुद्धकै समयमा पनि फैलिएको थियो महामारी टिप्पणी
बुद्धकै समयमा पनि फैलिएको थियो महामारी कोरोना भाइरस नियन्त्रण गर्ने औषधि पत्ता लागिनसकेको अवस्थामा विज्ञहरुले दिएको सुझावलाई दृढतापूर्वक पालना गर्ने र सुरक्षित रुपमा रहने बाहेक अन्य छुट्टै उपाय बौद्ध धर्मदर्शनमा पनि छैन।
टक भन्दा घर महत्व टिप्पणी
टक भन्दा घर महत्व दोलखामा टक नभएर घरलाई महत्व दिएको पाइयो जबकि टक्सार घर त्यही हो भनेर पुष्टि गर्ने कुनै आधार छैन।
‘भगवान भरोसा’ मा हाम्रा ऐतिहासिक सङ्ग्रहालय टिप्पणी
‘भगवान भरोसा’ मा हाम्रा ऐतिहासिक सङ्ग्रहालय सबै कुरा एकै थलोमा आफूअनुकूल अवलोकन गर्न पुग्नुपर्ने गन्तव्य नै सङ्ग्रहालय हो।
सम्यक् महादान टिप्पणी
सम्यक् महादान अमूर्त सांस्कृतिक निधिका रूपमा रहेको सम्यक् पर्वबारे यथोचित प्रचारप्रसार गर्न सके नेपाललाई विश्वभरिका बौद्धमार्गीहरूको अपूर्व गन्तव्य बनाउन सकिन्छ।
सर्वाेच्चकाे ताकेतामा राष्ट्रिय अभिलेखालय टिप्पणी
सर्वाेच्चकाे ताकेतामा राष्ट्रिय अभिलेखालय भारतबाट हराइसकेका र अन्यत्र पनि अपूर्ण अवस्थामा रहेका कतिपय ग्रन्थहरूको पूर्णताका लागि नेपालको अभिलेखालयका सामग्री उपयोगी भएका छन्।
'बत्तीमुनि'काे अँध्याराे बन्याे अन्तर्राष्ट्रिय बाैद्ध महाेत्सव टिप्पणी
'बत्तीमुनि'काे अँध्याराे बन्याे अन्तर्राष्ट्रिय बाैद्ध महाेत्सव समुदायसँग घुलमिल हुँदै बृहत्तर क्षेत्रमा फैलिने उद्देश्य हासिल गर्न विश्वविद्यालयसँगै लुम्बिनी विकास कोष र प्रदेश–५ सरकारले संयुक्त हातेमालो गर्नु अपरिहार्य छ ।
प्रचारको लोभमा भ्रामक किंवदन्ती टिप्पणी
प्रचारको लोभमा भ्रामक किंवदन्ती लुम्बिनी क्षेत्रमा प्राचीन अवशेषहरू पाइनु नौलो विषय होइन तर, सबै अवशेषबारे किंवदन्ती रचेर गौतम बुद्ध र बौद्ध धर्मसँग जोड्नु ठाउँ प्रचारको लोभ मात्र हो।
स्वयम्भूनाथ होइन् स्वयम्भू महाचैत्य टिप्पणी
स्वयम्भूनाथ होइन् स्वयम्भू महाचैत्य खर्च गरेर प्रचारप्रसार गर्नुपर्नेमा उल्टै आम्दानीको राम्रो स्रोत हुनु पर्यटकीय क्षेत्रको विशेषता हो, तर यस क्षेत्रका बारेमा गलत जानकारी प्रवाह हुनु कुनै दृष्टिले उचित छैन।
यती मस्कट– पर्यटनको प्रत्युत्पादक सोच टिप्पणी
यती मस्कट– पर्यटनको प्रत्युत्पादक सोच नेपालको सन्दर्भमा ‘यती’ रहस्य र रोचक विषय त हो तर वैज्ञानिक रूपमा पुष्टि भइनसकेको यो आख्यानले नेपालको प्रतिनिधित्व गर्दैन।
पुरातत्वका पिता व्यक्तित्व
पुरातत्वका पिता प्राचीन कपिलवस्तु क्षेत्र नै बुद्घ जन्मस्थल भएको प्रमाणित गर्ने नेपाली पुरातत्व टोलीका नेतृत्वकर्ता तारानन्द मिश्र (८१) मुलुककै पहिलो प्रशिक्षित पुरातत्वविद् पनि थिए।