HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
बौद्ध दर्शनमा मानव अधिकार संस्कृति
बौद्ध दर्शनमा मानव अधिकार संस्कृति
विचार वसन्त महर्जन
बौद्ध धर्मदर्शनले २५ सय वर्षअघि नै जातीय, लैंगिक विभेद र दासप्रथा विरुद्धको चेतना उघार्दै मानव अधिकार संस्कृतिलाई प्रवर्द्धन गरेको पाइन्छ।
लुम्बिनीबाट गुटेरेसले दिएको सन्देश
लुम्बिनीबाट गुटेरेसले दिएको सन्देश
लुम्बिनीलाई व्यावहारिक रूपमै विश्व शान्तिको प्रतीक बनाएर संयुक्त राष्ट्रसंघ आफ्नो मिसनलाई अगाडि बढाउन चाहन्छ। यो भनेको नेपाललाई विश्वमञ्चमा उभिने राम्रो अवसर हो।
इतिहासमा हुँदै नभएकाे ‘अखण्ड भारत’
इतिहासमा हुँदै नभएकाे ‘अखण्ड भारत’
नेपालले पनि आफ्नो इतिहासको गर्व भनेर विगतका ती भूक्षेत्रहरू समेटेर नक्शा बनाउन सक्छ। तर, त्यसको प्रयोजन इतिहास अध्ययनका लागि मात्रै हुन्छ, संसद् जस्तो वर्तमान राजनीतिक अभ्यास गर्ने थलोमा होइन। यो कुरा भारतले बुझ्नुपर्छ।
सम्राट् अशोकसँग तुलना ‘प्रचण्ड’ को आत्मरति
सम्राट् अशोकसँग तुलना ‘प्रचण्ड’ को आत्मरति शान्तिपूर्ण राजनीतिमा आए पनि युद्धको धङधङी बोकेका नेताले युद्धको औचित्य नरहेको बोध गरेर गौतम बुद्धको अनुयायी बनेका सम्राट् अशोकसँग तुलना गर्नु इतिहासकै अवमूल्यन हो।
बौद्ध धर्मका हाँगाबिँगा
बौद्ध धर्मका हाँगाबिँगा गौतम बुद्धको समयमा महायान, बज्रयान, थेरवाद जस्ता सम्प्रदायहरू थिएनन्। अहिले कसरी भए? के यो बुद्धको उपदेशभन्दा बेग्लै हो?
कीर्तिपुर कि किपुलि?
कीर्तिपुर कि किपुलि? शिवदेव तृतीयले स्थापना गरेको भनिएभन्दा धेरै अघि नै मानव आवादी भइसकेको बस्तीको रैथाने नाम किपुलिलाई संस्कृत भाषामा ढालेर कीर्तिपुर बनाइएको हुन सक्छ।
रातो र सेतो मत्स्येन्द्रनाथबारे दुई भ्रम
रातो र सेतो मत्स्येन्द्रनाथबारे दुई भ्रम मत्स्येन्द्रनाथ को हुन्? अनि सेतो र रातो बेग्लाबेग्लै मत्स्येन्द्रनाथ हुन् वा एकै व्यक्तिका दुई वर्ण हुन्?
धम्नीहवामा भियतनामी भिक्षुले दिएको सन्देश
धम्नीहवामा भियतनामी भिक्षुले दिएको सन्देश फोहोर र अस्तव्यस्त रहेका धम्नीहवास्थित दुई स्तूपको सरसफाई गरेर भियतनामी भिक्षुहरुले बौद्ध सम्पदाको वातावरण शान्त र सफा राख्नुपर्ने सन्देश दिएका छन्।
चुम उपत्यका जसको ब्रान्ड नै अहिंसा बन्यो
चुम उपत्यका जसको ब्रान्ड नै अहिंसा बन्यो चुम उपत्यकामा पशुपन्छी मार्न निषेध त छ नै, मासुका लागि पाल्न पनि पाइँदैन। मासुका लागि खरीद गरिएको पशुपन्छी चुम हुँदै ओसारपसार गर्न समेत रोक लगाइएको छ।
लुम्बिनी कसको? 
लुम्बिनी कसको?  गौतम बुद्धको जन्मस्थल भएकाले लुम्बिनी बौद्ध धर्मसँग सम्बन्धित भयो। यो बौद्ध धार्मिक स्थल हुन पुग्यो। बौद्ध स्थलमा के गर्ने भन्ने निर्णय बौद्ध समाजमा निहित हुन्छ।
विश्व शान्तिको बौद्ध बुझाइ
विश्व शान्तिको बौद्ध बुझाइ गौतम बुद्धको नाम जोडेर ‘शान्तिदूत’, ‘शान्तिनायक’ लगायतका शब्दहरूको प्रयोग गर्नु भनेको सस्तो लोकप्रियताका लागि बुद्धको नाम भजाउनु मात्रै हो।
चन्द्रागिरिमा स्तूपको खोजी
चन्द्रागिरिमा स्तूपको खोजी संस्कृति र सम्पदाको मर्म विपरीत विकासको काम हुँदा सदियौं पुराना हाम्रा परम्परा कसरी नाशिँदै छन् भन्ने दृष्टान्त बनेको छ, चन्द्रागिरि भञ्ज्याङ।
पृथ्वीनारायण शाहले नै रोपेका थिए दरबारमा कलहको बीउ 
पृथ्वीनारायण शाहले नै रोपेका थिए दरबारमा कलहको बीउ  पृथ्वीनारायण शाहलाई सुझबुझ तथा दूरदृष्टि भएका राजा भनी प्रशंसा गरिए पनि त्यो सबै सन्दर्भ र प्रसंगमा लागू भएको देखिंदैन। उनले आफूलाई सहयोग गर्ने भाइहरूको व्यवस्थापन गर्न नसक्दा दरबारमा गुटबन्दीको बीउ रोपिएको थियो।
स्याङ्जाका नेवार
स्याङ्जाका नेवार रोचक के भने हालसालै गोरखाबाट विवाह गरी स्याङ्जाको सालडाँडा आएकी बुहारीले पहिलोपल्ट गाउँमा म्हपूजा परिचित गराएकी रहिछन्। लक्ष्मीपूजामा भैलो खेल्दा बालिकाहरू हाकु पटासी र पुतुलं नै लगाउँदा रहेछन्।
प्राचीन शाक्य गणराज्यको उत्खनन
प्राचीन शाक्य गणराज्यको उत्खनन लेखक भिक्टर प्रधानले विडुडव र कपिलवस्तुको पतनलाई ऐतिहासिक उपन्यास भनेका छन्। यसलाई औपन्यासिकताको कसीमा राखेर पनि विमर्श गर्न सकिन्छ, त्यो बेग्लै विषय हो।
एकै हैनन् नेपाल संवत् र म्हपूजा 
एकै हैनन् नेपाल संवत् र म्हपूजा 
विचार वसन्त महर्जन
नेपाल संवत् र नेवार समुदायमा प्रचलित संस्कृति म्हपूजा बेग्लाबेग्लै हुन् भन्ने यथार्थ बुझाउन नसक्दा यो संवत् निश्चित समुदायको हो भन्ने भ्रम भएर आम प्रचलनमा आउन सकेको छैन।
टुकुचाको सुरूङ भत्काउने कि जोगाउने?
टुकुचाको सुरूङ भत्काउने कि जोगाउने?
टुकुचालाई भूमिगत बनाउन निर्माण गरिएको संरचना भत्काउने भन्दा पनि यसमाथि भएको अतिक्रमणबारे सोच्न जरुरी छ।
दशैं मिसिएको मोहनी
दशैं मिसिएको मोहनी
नेवार समुदायको पर्व मोहनीको मौलिकता शक्तिसाधना भए पनि यसले बाह्य संस्कृतिको प्रभावमा परी जमरा, घटस्थापना र दुर्गापूजालाई अँगालेको देखिन्छ।
बुद्ध शासन
बुद्ध शासन बुद्ध र बौद्ध धर्म–दर्शनका सम्बन्धमा जति पनि अध्ययन, अनुसन्धान, चर्चा, पूजापाठ आदि भइरहेको छ, यसैलाई बुद्ध शासन भनिएको हो।
यँयाः र इन्द्रजात्राको विरोधाभास
यँयाः र इन्द्रजात्राको विरोधाभास यँयाः र इन्द्रजात्राको कुनै सम्बन्ध देखिंदैन, बरु नेवार समाजमा जीवित सांस्कृतिक एवं मौलिक पर्वका रूपमा यँयाःलाई लिनुपर्छ।
चिभाः चिनारी
चिभाः चिनारी मुस्ताङ, जुम्ला, दैलेख जस्ता स्थानमा भेटिएका प्राचीन स्तूप र चिभाःहरूमा काठमाडौं उपत्यकाकै नेवार बौद्ध वास्तुको प्रभाव देखिन्छ जो आफैंमा अलग्गै ‘ब्रान्ड’ हो। 
चीवरकाे सम्मान
चीवरकाे सम्मान बुद्ध, धर्म र संघको मर्यादा कायम गर्न नसक्नेले चीवरको प्रयोग नगर्नु राम्रो हो। सदैव हेक्का राख्नुपर्ने कुरा हो, रातो वा पहेंलो रङको चीवर कुकृत्य लुकाउने वस्तु होइन।
बालेन्द्र साहको आगमन स्वाभाविक देखाउने नेवार–मधेश प्राचीन सम्बन्ध
बालेन्द्र साहको आगमन स्वाभाविक देखाउने नेवार–मधेश प्राचीन सम्बन्ध मधेशी समुदायका थुप्रैले काठमाडौं उपत्यकामा नेवारका रूपमा सदियौंदेखि आफ्नो पहिचान बनाउँदै आएको सन्दर्भमा काठमाडौं महानगरमा बालेन्द्र साह मेयर हुनुलाई अनपेक्षित र अचम्म मान्नुपर्ने ठाउँ नै छैन। 
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोक बन्न नसकेका मोदी
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोक बन्न नसकेका मोदी बौद्ध धर्मको बढ्दो लोकप्रियता रोक्न नसकेपछि त्यसैलाई हिन्दूत्वको खास्टो ओढाई नेपाल र भारत दुवैलाई हिन्दू राष्ट्र बनाउने राजनीतिक चालबाजी हो, मोदीको लुम्बिनी भ्रमण।
महापरिनिर्वाणको मर्म
महापरिनिर्वाणको मर्म बुद्धले भौतिक रूपमा संसार छाडेको ‘महापरिनिर्वाण मुद्रा’ उनी निदाएको वा आराम गरेको अवस्था होइन।
बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा हवन
बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा हवन बौद्ध धर्मावलम्बीको पवित्र तीर्थस्थल लुम्बिनी परिसरमा हिन्दू धर्मग्रन्थहरूमा उल्लेख नै नभएको रुम्मिनदेईको नाममा हिन्दू परम्परा अनुसार हवन गरिनु झट्ट हेर्दा केही व्यक्तिको लहडबाजी देखिन्छ। तर, यो लहडबाजी मात्रै होइन‚ गम्भीर र संवेदनशील विषय हो।
काठमाडौं महानगरको सम्पदा विरोधी महाहठ
काठमाडौं महानगरको सम्पदा विरोधी महाहठ झण्डा गाड्न वसन्तपुर डबलीमा जग खनेर ढलान गरी आधार बनाएको तथा अन्य घटनाले काठमाडौं महानगरपालिका ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक सम्पदाको महत्त्वलाई बुझ्दैन र तिनका सल्लाहकारहरूले पनि उचित सल्लाह दिंदैनन् भन्ने प्रष्टिन्छ।
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोकको कर!
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोकको कर! राजा अशोकले लुम्बिनीबासीको कर घटाइदिएको व्याख्याले त्यति वेला लुम्बिनी मगध साम्राज्य अन्तर्गत रहेको झल्को दिने भन्दै प्राचीन अभिलेखलाई नेपालको स्वतन्त्रताका लागि आपत्तिजनक ठान्नु इतिहासलाई वर्तमानको आँखाबाट बुझ्न खोज्दाको समस्या मात्र हो।
अवसरले उजिल्याएको जीवन
अवसरले उजिल्याएको जीवन ‘गोरखा दल’ को नाममा भरतशमशेरले जनतालाई आतङ्कित बनाएपछि त्यस विरुद्ध ‘रक्षा दल’ बाट प्रतिकार गरिएको थियो। तर, यस आत्मकथामा अलि फरक तरीकाले कुरा आएको छ।
ओझेलमा पृथ्वीनारायण शाहकी छोरी विलासकुमारी
ओझेलमा पृथ्वीनारायण शाहकी छोरी विलासकुमारी राज्य विस्तारको प्रसङ्गमा पृथ्वीनारायणका छोरा बहादुर शाह, बुहारी राजेन्द्रलक्ष्मी र भारदारहरूको नाम आउँछ, तर छोरी विलासकुमारीको नाम त्यति आउँदैन, जबकि उनको भूमिका पनि त्यत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ।