HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
बार्‍हाः संस्कारमा यौन शिक्षा
बार्‍हाः संस्कारमा यौन शिक्षा
विचार वसन्त महर्जन
छोरी रजस्वला हुनुअघि वा भइसकेपछि ‘बार्‍हा:’ राखेर दिइने जीवनोपयोगी शिक्षा अब छोराहरूलाई पनि दिन सकियो भने यौन दुर्व्यवहार तथा यौन हिंसालाई न्यूनीकरण गर्न सहयोग पुग्न सक्छ।
नागपूजा : धर्म र संस्कृतिसँग जोडिएको इतिहास
नागपूजा : धर्म र संस्कृतिसँग जोडिएको इतिहास
कतिपय लेखकले नागपञ्चमी तथा नागपूजाको प्रचलन बौद्ध समाजमा भएको वर्णन गरे पनि यो संस्कृतिसँग सम्बन्धित पर्व भने होइन।
एकै होइनन् गथांमुगः र घण्टाकर्ण
एकै होइनन् गथांमुगः र घण्टाकर्ण
नेवार समाजमा सकारात्मक रूपमा लिइने ‘गथांमुगः’ र गैरनेवार समाज राक्षसका रूपमा लिइने ‘घण्टाकर्ण’लाई पर्यायवाची शब्दका रूपमा आफूखुशी प्रयोग गर्नु संस्कृति र इतिहासको अवशेषलाई मास्नु हो।
चार युगसँग साइनो नभएको बौद्ध धर्म टिप्पणी
चार युगसँग साइनो नभएको बौद्ध धर्म प्राचीन बौद्ध साहित्यमा चार युगका बारेमा कतै उल्लेख नभए पनि १६औं/१७औं शताब्दीतिरका कतिपय साहित्यमा त्यो सन्दर्भ पाइनु हिन्दू समाज र साहित्यको प्रभाव हो।
जात-व्यवस्थाको जालोमा नेवार टिप्पणी
जात-व्यवस्थाको जालोमा नेवार आफैं जात-व्यवस्थाको जालोमा पिल्सिएको नेवार समुदाय र दलित समुदायबीच कुनै घटनाविशेषमा कित्ताकाट हुँदा जातीय विभेदको विषवृक्ष नाशिने नभई मूल मुद्दा नै ओझेल पर्ने देखिएको छ। 
एकै होइन वैकुण्ठवास, आरआईपी र सुखवती भुवन विचार
एकै होइन वैकुण्ठवास, आरआईपी र सुखवती भुवन मान्छेको मृत्युपछि बौद्ध समाजमा प्रयोग हुने ‘सुखावती भुवन,’ हिन्दू समाजमा प्रयोग हुने ‘वैकुण्ठवास, स्वर्गवास वा श्रद्धाञ्जली’ र इसाई समाजमा प्रयोग हुने ‘रेस्ट इन पीस (आरआईपी)’को अर्थ भने भिन्नै हुन्छ।
एक हैन, अठ्ठाइस बुद्ध सम्पदा
एक हैन, अठ्ठाइस बुद्ध बुद्ध भन्ने बित्तिकै धेरैले व्यक्तिविशेषको नाम मानेर इसापूर्व ५६३ मा मायादेवीको कोखबाट लुम्बिनी वनमा जन्मेका गौतम बुद्ध मात्रै बुझ्ने गर्छन्। तर, गौतम अगाडि पनि २७ बुद्ध थिए।
कस्तो थियो बुद्धको नेतृत्व कौशल? राजनीति
कस्तो थियो बुद्धको नेतृत्व कौशल? गौतम बुद्धको नाम आउनासाथ उनका उपदेशहरूको सान्दर्भिकताबारे बोल्न नछुटाउने नेताहरूले बुद्धको नेतृत्व खुबीको अनुसरण भने गरिरहेका देखिँदैनन्।
नेवारी होइन नेवार टिप्पणी
नेवारी होइन नेवार सम्बन्धित व्यक्ति वा समाजले आफ्नो नाम फेर्न चाह्यो भने बेग्लै कुरा, अरु कसैले त्यसमा तलमाथि पार्नु उचित होइन । 
कोभिडले खोसेको पुरातत्त्व क्षेत्रका पूँजी सम्झना
कोभिडले खोसेको पुरातत्त्व क्षेत्रका पूँजी नेपाली संस्कृति, इतिहास र पुरात‍त्त्व क्षेत्रको अनुसन्धान र लेखनमा आफूलाई समर्पण गरेका पुरातत्त्वविद् डा. साफल्य अमात्यको अवसान यी क्षेत्रका लागि ठूलो क्षति हो।
महामारीमा कसरी मनाउने जात्रापर्व? टिप्पणी
महामारीमा कसरी मनाउने जात्रापर्व? संस्कृति मानिसका लागि भएकाले यसलाई अहिलेको कोरोना संक्रमण महामारी जस्तो असहज परिस्थिति र हाम्रो आवश्यकता अनुसार सीमित वा सांकेतिक रूपमा मनाउन लचिलो हुनु नै सबैका लागि हितकर हुन्छ।
संकटमा किन पन्छिन मिल्दैन बौद्ध विहार र गुम्बा? विचार
संकटमा किन पन्छिन मिल्दैन बौद्ध विहार र गुम्बा? अन्य धर्मका मठ–मन्दिर, आश्रम तथा चर्चहरू देखाएर होस् या अन्य कारण देखाएर होस्, यो संकटको बेला बौद्ध विहार र गुम्बाहरू पन्छिन मिल्दैन।
कोरोनाको उपचारमा बौद्ध विहार तथा गुम्बालाई किन प्रयोग नगर्ने?  विचार
कोरोनाको उपचारमा बौद्ध विहार तथा गुम्बालाई किन प्रयोग नगर्ने?  ‘बिरामीको सेवा गर्नु बुद्धकै सेवा गरेसरह’ हुने बुद्धवचन भएकाले पनि कोभिड–१९ संक्रमितका लागि अस्थायी अस्पताल, क्वारेन्टिन वा आइसोलेसनका लागि बौद्ध विहार, गुम्बाहरू पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
रिन्जिन दोर्जे : राजा होइनन्, मिझार हुन् इतिहास
रिन्जिन दोर्जे : राजा होइनन्, मिझार हुन् तेमाल एउटा छुट्टै राज्य भएको र त्यसमा तामाङ राजाले शासन गरेको बताइन्छ। पछिल्ला शासकले तेमाल राज्य र राजा रिन्जिन दोर्जेको इतिहास लुकाएको आरोप पनि लगाइन्छ। वास्तवमा यो गलत व्याख्या हो। रिन्जिन राजा नभई कर उठाउने अधिकारी थिए।
खुशीको स्रोतबारे के भन्छ बौद्ध दर्शन? हिमालखबर विशेष
खुशीको स्रोतबारे के भन्छ बौद्ध दर्शन? बौद्ध धर्मको पञ्चशील आध्यात्मिक साधनाका लागि मात्रै नभएर लौकिक जीवनमा पनि खुशी र समृद्धि दिने कुरा हुन्। यिनलाई अक्षुण्ण राख्न सके मानिस आनन्दित हुनसक्छ।
‘माणिकलाल दाइ’, जो कैयौं वामपन्थीका गुरु थिए
‘माणिकलाल दाइ’, जो कैयौं वामपन्थीका गुरु थिए
सम्झना वसन्त महर्जन
देश सबैको साझा हो भन्ने दर्शन बोक्नेहरू पनि आ–आफ्नै सीमित र एकांकी घेराबाट बाहिर निस्कन नसक्दाको परिणाम हो, प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठलाई नेवारका रूपमा मात्रै देख्नु।
कृष्णप्रकाशले अनुवाद गर्न नपाएको त्यो लेख 
कृष्णप्रकाशले अनुवाद गर्न नपाएको त्यो लेख 
कृष्णप्रकाश श्रेष्ठले रुसी भाषामा अनुवाद गर्ने जानकारी दिएपछि एउटा लेखको परिमार्जन थालेको थिएँ। जब १६ चैतमा काम सकेर फेसबुक खोलें, उनको मृत्युको खबर फैलिइसकेको रहेछ।
काठमाडौंको बेग्लै होली
काठमाडौंको बेग्लै होली
नेपालको तराई तथा भारतमा होली गीत ठूलो स्वरमा गाइन्छ। नृत्य पनि छिटोछरितो हुन्छ। तर, काठमाडौं उपत्यकामा गाइने होली गीत लयबद्ध र सुमधुर हुन्छ। नाच्दा बीच बीचमा रोकिँदै बिस्तारै अगाडि बढिन्छ।
बाघभैरव मन्दिरको छानामा टायल कि तामा? ब्लग
बाघभैरव मन्दिरको छानामा टायल कि तामा? काठमाडौं उपत्यकाको प्राचीन बस्ती कीर्तिपुरमा आजभोलि एउटा बहस छेडिएको छ, प्रसिद्ध बाघभैरव मन्दिरमा तामाको छाना हाल्न हुन्छ कि हुँदैन? 
सुनको जलहरीमा आडम्बरी झलक टिप्पणी
सुनको जलहरीमा आडम्बरी झलक देश र जनतालाई आपत् पर्दा खर्च गर्न सकिने पशुपतिको आफ्नै ढुकुटी छ। त्यहि कोषबाट प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेरले दास मोचन गरेका थिए। तर, अहिले कोरोना महामारीको बेला उल्टै राज्यलाई भार पर्ने गरी शिवलिङ्गमा परम्परा विपरीत सुनको जलहरी राखिएको छ।
किन नेपाल बौद्ध केन्द्र बन्न सकेन ? ब्लग
किन नेपाल बौद्ध केन्द्र बन्न सकेन ? गौतम बुद्धको जीवनकालमै बौद्ध धर्म काठमाडौँ उपत्यका प्रवेश गरेको थियो। कालान्तरमा काठमाडौँ तिब्बत र भारतको बौद्ध केन्द्र बन्यो। तर, अहिले लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयमा होटल म्यानेजमेन्ट, कानूनलगायत विषय पढाएर बौद्ध अध्ययनलाई एउटा संकायमा सीमित पारिएको छ।
नेपाल चिनाउने 'नेपाल विद्या' पुस्तक
नेपाल चिनाउने 'नेपाल विद्या' बायोलोजी, जूलोजी, जियोलोजी, क्रिमिनोलोजी, क्लाइमेटोलोजी, साइकोलोजी, एन्थ्रोपोलोजी, आर्कियोलोजी, फोनोलोजी आदि भने जस्तै ‘नेपालोलोजी’ भन्न सकिने सोचसहित हालै एउटा पुस्तक प्रकाशित भएको छ– नेपाल विद्या: सिद्धान्त र प्रयोग। यसका लेखक हुन्– केदार वशिष्ठ।
यसरी हुँदै छ विकासका नाममा उपत्यकाका पोखरीहरूको विनाश टिप्पणी
यसरी हुँदै छ विकासका नाममा उपत्यकाका पोखरीहरूको विनाश काठमाडौँ उपत्यकाका पोखरी मासेर भौतिक संरचना ठड्याउने काम राणाकालबाटै शुरु भएको हो। कुन पोखरी मासेर के संरचना बनाइए भन्ने सूची लामै हुन्छ। यसरी विनाश गर्दा ‘सार्वजनिक हित’ को नाम दिँदै विद्यालय, वडा कार्यालय, स्वास्थ्य संस्था, सार्वजनिक भवन जस्ता संरचना बनाइने गरिन्छ।
न लावण्य देश थियो, न राजा नवराज टिप्पणी
न लावण्य देश थियो, न राजा नवराज स्वस्थानी र यस्तै अन्य कथाहरुमा उल्लेख हुने देश, समाज, राजा तथा घटना विवरणलाई इतिहासकै रुपमा ग्रहण गर्नु हाम्रो इतिहासचेतको अभाव हो । 
भाग्यवाद कि कर्मवाद ? विचार
भाग्यवाद कि कर्मवाद ? जीवनलाई भाग्यको भरोसामा छाड्ने सामाजिक मनोवृत्तिले मानवीय क्षमता र सम्भावनालाई गिज्याएको मात्र छैन, कर्मलाई नै अवमूल्यन गरेको छ।
गोरखा राज्य विस्तारकाे अनौठो अभ्यासः भौगोलिक विजय, सांस्कृतिक पराजय ! विचार
गोरखा राज्य विस्तारकाे अनौठो अभ्यासः भौगोलिक विजय, सांस्कृतिक पराजय ! पराजित राज्यहरूलाई आफ्नो राज्यमा विलय गराउने परम्पराको विपरीत आफैं पराजित राज्यमा विलय हुन जाने अनौठो प्रवृत्ति गोरखा राज्य विस्तारमा देख्न पाइन्छ।
महामारीको अन्त्य छ ! विचार
महामारीको अन्त्य छ ! सन् २०२० हाम्रा लागि नचाहेरै पनि ‘कोभिड–१९ वर्ष’ बन्यो । तर, २०२१ को नयाँ वर्षसँगै हामीमा नयाँ आशा जागेको छ । हरेक कुराको आदिसँगै अन्त्य निश्चित छ भन्ने बुद्धदर्शन मान्ने हो भने यो महामारीको पनि अन्त्य निश्चित छ। 
सुन्दर त्रिविको कुुरुप कथा  वाङ्‌मय
सुन्दर त्रिविको कुुरुप कथा  आफ्नो पछिल्लो आत्मकथा ‘घुम्दै जीवनमा फनफनी: कदम ओरालोतिर (भाग–२)’ मा सेवानिवृत्त प्राध्यापक प्रेम खत्रीले लेखेका छन्, ‘‘यहाँ नोटकपी हेरेर मात्र वाक्य फुटाउने प्राध्यापक पनि थिए, सो ल्याउन बिर्सेको दिन कक्षा हुँदैनथ्यो।’’ 
बिदाको विकृति टिप्पणी
बिदाको विकृति आन्तरिक पर्यटनका लागि सातामा आइतबार पनि बिदा दिने सरकारी समितिको प्रस्तावले पर्यटन प्रवद्र्धन नभई बिदा नै बिदाको विकृति ल्याउन सक्ने देखिन्छ।
सिहालोवादसूत्रः लैंगिक समानताको बुद्ध सूत्र सम्पदा
सिहालोवादसूत्रः लैंगिक समानताको बुद्ध सूत्र कतिपयले गौतम बुद्धलाई महिलाप्रति असंवेदनशील र धर्मोपदेशमै विभेद गर्ने अर्का मार्गदर्शक भनेका छन्। तर, बौद्धधर्म मात्र नै यस्तो धर्म हो, जहाँ लैंगिक समानतालाई अनिवार्य आचारव्यवहार मानिएको छ।