उपत्यकाका कतिपय मुख्य बस्तीहरूका ढुङ्गेधाराको पानी नागार्जुन पर्वतदेखि जमीनमुनिबाट ल्याइएको बताइन्छ ।

पशुबलिलाई हिंसासँग जोडेर गढीमाई मेलाको विरोध गर्नुभन्दा ‘नरिवल बलि’ जस्ता विकल्पबारे जनचेतना फैलाउनु आवश्यक देखिन्छ।

ढुङ्गा निर्मित पुराना चैत्यहरू संरक्षण गर्ने नाममा सिमेन्ट र इँटाले छोप्नु भन्दा पुरानो स्वरुपलाई नै मर्मत मात्र गरेको भए ऐतिहासिकता कायम राख्न सघाउ पुग्थ्यो।

बौद्ध समाजमा जातीय सङ्कीर्णता छ भन्दा आश्चर्य लाग्ला तर यो यथार्थ हो।

चोभारको गल्छी काटेर पानी बगेपछि यहाँ मानव बस्ती बसाल्ने काम बोधिसत्व मञ्जुश्रीबाट भएको विश्वास काठमाडौंका बौद्ध धर्मावलम्बीहरूको छ ।  यही कथाको आधारमा काठमाडौंको सभ्यताभन्दा दोलखा पुरानो हो भन्ने दाबी पर्यटन व्यवसायी श्रेष्ठको छ ।

गाईजात्राको शुरूआतबारे कान्तिपुरका राजा प्रताप मल्लसँग जोडेर अर्थ्याउने गरिए पनि यसको झलक लिच्छविकालमा समेत पाइन्छ।

गौतम बुद्ध जन्मभूमिको बासिन्दाका हैसियतले हाम्रो कर्तव्य ‘बुद्ध नेपालमा जन्मिएका थिए’ भन्ने तथ्यलाई बारम्बार दोहोर्‍याउनु होइन, बुद्ध शिक्षा बुझ्नु र बुझाउनु हो।
 

वर्तमान नेपालको नक्शा कोर्ने एउटा कडी गोरखा राज्यले कीर्तिपुरमा गरेको आक्रमणलाई उछालिरहनु औचित्यहीन काम हो।

विश्व सम्पदा सूचीमा रहेका हाम्रा सम्पदाहरू युनेस्कोको खतराको सूचीमा पर्नबाट जेनतेन जोगिंदै आए पनि मापदण्ड पालना र सुधार कार्यमा खेलाँची गरिरहनु विवेकी काम होइन।

तथ्यमा आधारित नहुने जनश्रुतिका कुरा र मिथकलाई इतिहासका रूपमा लिएर आफ्नो गौरव र पहिचान बनाउनेतर्फ लाग्नु घातक हो।

समयको बहावसँगै परिवर्तन हुने प्राकृतिक नियम विपरीत संस्कृतिलाई यथास्थानमा राख्न जोड दिइनु विकासको धार विपरीत कदम हो।

ध्यान साधनाका क्रममा आम व्यक्तिभन्दा फरक अनुभूति हुनु र केही क्षमता आर्जन गर्नु अलौकिकता होइन।

प्रभु येहोवाको दूत बनेर उनका पुत्र जिसस क्राइस्ट पृथ्वीमा आएका हुन् । अल्लाहको पैगाम (सन्देश) ल्याएका कारण मोहम्मदलाई पैगम्बर (अल्लाहको सन्देश वाहक) भनिन्छ । तर, बुद्ध त्यस्तो सर्वोच्च सत्ता अस्वीकार गर्छन् । यस अर्थमा बुद्धलाई ‘शान्तिको दूत’ भन्नु आफूखुशी अपव्याख्या हो । 

शाक्य कुलको शासन भएको त्यसबेलाको कपिलवस्तुलाई शाक्य गणराज्य भनियो र त्यहाँका जनताको राष्ट्रियता पनि शाक्य हुनपुग्यो। 

शिष्टता, करुणा, अहिंसा बौद्घ धर्मदर्शनका आधारशिला हुन्, यस विपरीत कतिपय सम्प्रदायका अपाच्य क्रियाकलापले सिंगो धर्मप्रति नै नकारात्मक सन्देश जान सक्छ।

बौद्ध धर्मको मूल ग्रन्थ त्रिपिटक हो भन्ने भ्रम धेरैमा छ, तर रुचि र उद्देश्यमा पर्न सक्ने अन्य ग्रन्थ पनि प्रशस्त छन्।

कोरा सिद्धान्तमा भन्दा व्यवहारमा विश्वास गर्ने भिक्षु अश्वघोष महास्थविर बौद्घ समाजको तडकभडकप्रति विमति राख्थे ।

ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक सम्पदा क्षेत्रमा सिमेन्टको प्रयोग गर्न नहुने मापदण्ड विपरीत कंक्रिट मोह देखिनु घातक छ।

लुम्बिनी कपिलवस्तु गणराज्य अन्तर्गत रहेको प्राचीन ऐतिहासिकतालाई प्रदेश–५ को नामकरण गर्दा पनि निरन्तरता दिनु उपयुक्त हुन्छ ।

नेपालसँग ऐतिहासिक साइनो र नेपाली माहोल रहेको बनारसलाई उपयोग गरेर पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ।