HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
बुद्ध शासन
बुद्ध शासन
विचार वसन्त महर्जन
बुद्ध र बौद्ध धर्म–दर्शनका सम्बन्धमा जति पनि अध्ययन, अनुसन्धान, चर्चा, पूजापाठ आदि भइरहेको छ, यसैलाई बुद्ध शासन भनिएको हो।
यँयाः र इन्द्रजात्राको विरोधाभास
यँयाः र इन्द्रजात्राको विरोधाभास
यँयाः र इन्द्रजात्राको कुनै सम्बन्ध देखिंदैन, बरु नेवार समाजमा जीवित सांस्कृतिक एवं मौलिक पर्वका रूपमा यँयाःलाई लिनुपर्छ।
चिभाः चिनारी
चिभाः चिनारी
मुस्ताङ, जुम्ला, दैलेख जस्ता स्थानमा भेटिएका प्राचीन स्तूप र चिभाःहरूमा काठमाडौं उपत्यकाकै नेवार बौद्ध वास्तुको प्रभाव देखिन्छ जो आफैंमा अलग्गै ‘ब्रान्ड’ हो। 
चीवरकाे सम्मान विचार
चीवरकाे सम्मान बुद्ध, धर्म र संघको मर्यादा कायम गर्न नसक्नेले चीवरको प्रयोग नगर्नु राम्रो हो। सदैव हेक्का राख्नुपर्ने कुरा हो, रातो वा पहेंलो रङको चीवर कुकृत्य लुकाउने वस्तु होइन।
बालेन्द्र साहको आगमन स्वाभाविक देखाउने नेवार–मधेश प्राचीन सम्बन्ध टिप्पणी
बालेन्द्र साहको आगमन स्वाभाविक देखाउने नेवार–मधेश प्राचीन सम्बन्ध मधेशी समुदायका थुप्रैले काठमाडौं उपत्यकामा नेवारका रूपमा सदियौंदेखि आफ्नो पहिचान बनाउँदै आएको सन्दर्भमा काठमाडौं महानगरमा बालेन्द्र साह मेयर हुनुलाई अनपेक्षित र अचम्म मान्नुपर्ने ठाउँ नै छैन। 
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोक बन्न नसकेका मोदी टिप्पणी
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोक बन्न नसकेका मोदी बौद्ध धर्मको बढ्दो लोकप्रियता रोक्न नसकेपछि त्यसैलाई हिन्दूत्वको खास्टो ओढाई नेपाल र भारत दुवैलाई हिन्दू राष्ट्र बनाउने राजनीतिक चालबाजी हो, मोदीको लुम्बिनी भ्रमण।
महापरिनिर्वाणको मर्म विचार
महापरिनिर्वाणको मर्म बुद्धले भौतिक रूपमा संसार छाडेको ‘महापरिनिर्वाण मुद्रा’ उनी निदाएको वा आराम गरेको अवस्था होइन।
बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा हवन टिप्पणी
बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा हवन बौद्ध धर्मावलम्बीको पवित्र तीर्थस्थल लुम्बिनी परिसरमा हिन्दू धर्मग्रन्थहरूमा उल्लेख नै नभएको रुम्मिनदेईको नाममा हिन्दू परम्परा अनुसार हवन गरिनु झट्ट हेर्दा केही व्यक्तिको लहडबाजी देखिन्छ। तर, यो लहडबाजी मात्रै होइन‚ गम्भीर र संवेदनशील विषय हो।
काठमाडौं महानगरको सम्पदा विरोधी महाहठ सम्पदा
काठमाडौं महानगरको सम्पदा विरोधी महाहठ झण्डा गाड्न वसन्तपुर डबलीमा जग खनेर ढलान गरी आधार बनाएको तथा अन्य घटनाले काठमाडौं महानगरपालिका ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक सम्पदाको महत्त्वलाई बुझ्दैन र तिनका सल्लाहकारहरूले पनि उचित सल्लाह दिंदैनन् भन्ने प्रष्टिन्छ।
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोकको कर! विचार
लुम्बिनीमा सम्राट् अशोकको कर! राजा अशोकले लुम्बिनीबासीको कर घटाइदिएको व्याख्याले त्यति वेला लुम्बिनी मगध साम्राज्य अन्तर्गत रहेको झल्को दिने भन्दै प्राचीन अभिलेखलाई नेपालको स्वतन्त्रताका लागि आपत्तिजनक ठान्नु इतिहासलाई वर्तमानको आँखाबाट बुझ्न खोज्दाको समस्या मात्र हो।
अवसरले उजिल्याएको जीवन पुस्तक
अवसरले उजिल्याएको जीवन ‘गोरखा दल’ को नाममा भरतशमशेरले जनतालाई आतङ्कित बनाएपछि त्यस विरुद्ध ‘रक्षा दल’ बाट प्रतिकार गरिएको थियो। तर, यस आत्मकथामा अलि फरक तरीकाले कुरा आएको छ।
ओझेलमा पृथ्वीनारायण शाहकी छोरी विलासकुमारी इतिहास
ओझेलमा पृथ्वीनारायण शाहकी छोरी विलासकुमारी राज्य विस्तारको प्रसङ्गमा पृथ्वीनारायणका छोरा बहादुर शाह, बुहारी राजेन्द्रलक्ष्मी र भारदारहरूको नाम आउँछ, तर छोरी विलासकुमारीको नाम त्यति आउँदैन, जबकि उनको भूमिका पनि त्यत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ।
धर्मनिरपेक्षता: बौद्ध समाजमा हुर्किएको बीउ विचार
धर्मनिरपेक्षता: बौद्ध समाजमा हुर्किएको बीउ धर्मनिरपेक्षताको मागलाई दोस्रो जनआन्दोलन र २०७२ सालको संविधानले संस्थागत गरे पनि यसको बीउ रोप्ने काम बौद्ध समाजले ०४६ सालमै गरिसकेको थियो।
त्यो स्वयम्भू, यो स्वयम्भू सम्पदा
त्यो स्वयम्भू, यो स्वयम्भू आफ्नै ऐतिहासिक तथा दार्शनिक पृष्ठभूमि भएको स्वयम्भू महाचैत्यको विषयमा अनेक आख्यान हावी भएर ऐतिहासिकता गुम्दै गएको छ।
नेवारको मात्रै हाेइन नेपाल संवत् संस्कृति
नेवारको मात्रै हाेइन नेपाल संवत् नेपालमा मनाइने चाडपर्वलाई लिएर देखिएको विक्रम संवत् र नेपाल संवत् पक्षधरबीचको विवाद निरुपण हुनसकेको छैन।
बार्‍हाः संस्कारमा यौन शिक्षा
बार्‍हाः संस्कारमा यौन शिक्षा
विचार वसन्त महर्जन
छोरी रजस्वला हुनुअघि वा भइसकेपछि ‘बार्‍हा:’ राखेर दिइने जीवनोपयोगी शिक्षा अब छोराहरूलाई पनि दिन सकियो भने यौन दुर्व्यवहार तथा यौन हिंसालाई न्यूनीकरण गर्न सहयोग पुग्न सक्छ।
नागपूजा : धर्म र संस्कृतिसँग जोडिएको इतिहास
नागपूजा : धर्म र संस्कृतिसँग जोडिएको इतिहास
कतिपय लेखकले नागपञ्चमी तथा नागपूजाको प्रचलन बौद्ध समाजमा भएको वर्णन गरे पनि यो संस्कृतिसँग सम्बन्धित पर्व भने होइन।
एकै होइनन् गथांमुगः र घण्टाकर्ण
एकै होइनन् गथांमुगः र घण्टाकर्ण
नेवार समाजमा सकारात्मक रूपमा लिइने ‘गथांमुगः’ र गैरनेवार समाज राक्षसका रूपमा लिइने ‘घण्टाकर्ण’लाई पर्यायवाची शब्दका रूपमा आफूखुशी प्रयोग गर्नु संस्कृति र इतिहासको अवशेषलाई मास्नु हो।
चार युगसँग साइनो नभएको बौद्ध धर्म टिप्पणी
चार युगसँग साइनो नभएको बौद्ध धर्म प्राचीन बौद्ध साहित्यमा चार युगका बारेमा कतै उल्लेख नभए पनि १६औं/१७औं शताब्दीतिरका कतिपय साहित्यमा त्यो सन्दर्भ पाइनु हिन्दू समाज र साहित्यको प्रभाव हो।
जात-व्यवस्थाको जालोमा नेवार टिप्पणी
जात-व्यवस्थाको जालोमा नेवार आफैं जात-व्यवस्थाको जालोमा पिल्सिएको नेवार समुदाय र दलित समुदायबीच कुनै घटनाविशेषमा कित्ताकाट हुँदा जातीय विभेदको विषवृक्ष नाशिने नभई मूल मुद्दा नै ओझेल पर्ने देखिएको छ। 
एकै होइन वैकुण्ठवास, आरआईपी र सुखवती भुवन विचार
एकै होइन वैकुण्ठवास, आरआईपी र सुखवती भुवन मान्छेको मृत्युपछि बौद्ध समाजमा प्रयोग हुने ‘सुखावती भुवन,’ हिन्दू समाजमा प्रयोग हुने ‘वैकुण्ठवास, स्वर्गवास वा श्रद्धाञ्जली’ र इसाई समाजमा प्रयोग हुने ‘रेस्ट इन पीस (आरआईपी)’को अर्थ भने भिन्नै हुन्छ।
एक हैन, अठ्ठाइस बुद्ध सम्पदा
एक हैन, अठ्ठाइस बुद्ध बुद्ध भन्ने बित्तिकै धेरैले व्यक्तिविशेषको नाम मानेर इसापूर्व ५६३ मा मायादेवीको कोखबाट लुम्बिनी वनमा जन्मेका गौतम बुद्ध मात्रै बुझ्ने गर्छन्। तर, गौतम अगाडि पनि २७ बुद्ध थिए।
कस्तो थियो बुद्धको नेतृत्व कौशल? राजनीति
कस्तो थियो बुद्धको नेतृत्व कौशल? गौतम बुद्धको नाम आउनासाथ उनका उपदेशहरूको सान्दर्भिकताबारे बोल्न नछुटाउने नेताहरूले बुद्धको नेतृत्व खुबीको अनुसरण भने गरिरहेका देखिँदैनन्।
नेवारी होइन नेवार टिप्पणी
नेवारी होइन नेवार सम्बन्धित व्यक्ति वा समाजले आफ्नो नाम फेर्न चाह्यो भने बेग्लै कुरा, अरु कसैले त्यसमा तलमाथि पार्नु उचित होइन । 
कोभिडले खोसेको पुरातत्त्व क्षेत्रका पूँजी सम्झना
कोभिडले खोसेको पुरातत्त्व क्षेत्रका पूँजी नेपाली संस्कृति, इतिहास र पुरात‍त्त्व क्षेत्रको अनुसन्धान र लेखनमा आफूलाई समर्पण गरेका पुरातत्त्वविद् डा. साफल्य अमात्यको अवसान यी क्षेत्रका लागि ठूलो क्षति हो।
महामारीमा कसरी मनाउने जात्रापर्व? टिप्पणी
महामारीमा कसरी मनाउने जात्रापर्व? संस्कृति मानिसका लागि भएकाले यसलाई अहिलेको कोरोना संक्रमण महामारी जस्तो असहज परिस्थिति र हाम्रो आवश्यकता अनुसार सीमित वा सांकेतिक रूपमा मनाउन लचिलो हुनु नै सबैका लागि हितकर हुन्छ।
संकटमा किन पन्छिन मिल्दैन बौद्ध विहार र गुम्बा? विचार
संकटमा किन पन्छिन मिल्दैन बौद्ध विहार र गुम्बा? अन्य धर्मका मठ–मन्दिर, आश्रम तथा चर्चहरू देखाएर होस् या अन्य कारण देखाएर होस्, यो संकटको बेला बौद्ध विहार र गुम्बाहरू पन्छिन मिल्दैन।
कोरोनाको उपचारमा बौद्ध विहार तथा गुम्बालाई किन प्रयोग नगर्ने?  विचार
कोरोनाको उपचारमा बौद्ध विहार तथा गुम्बालाई किन प्रयोग नगर्ने?  ‘बिरामीको सेवा गर्नु बुद्धकै सेवा गरेसरह’ हुने बुद्धवचन भएकाले पनि कोभिड–१९ संक्रमितका लागि अस्थायी अस्पताल, क्वारेन्टिन वा आइसोलेसनका लागि बौद्ध विहार, गुम्बाहरू पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
रिन्जिन दोर्जे : राजा होइनन्, मिझार हुन् इतिहास
रिन्जिन दोर्जे : राजा होइनन्, मिझार हुन् तेमाल एउटा छुट्टै राज्य भएको र त्यसमा तामाङ राजाले शासन गरेको बताइन्छ। पछिल्ला शासकले तेमाल राज्य र राजा रिन्जिन दोर्जेको इतिहास लुकाएको आरोप पनि लगाइन्छ। वास्तवमा यो गलत व्याख्या हो। रिन्जिन राजा नभई कर उठाउने अधिकारी थिए।
खुशीको स्रोतबारे के भन्छ बौद्ध दर्शन? हिमालखबर विशेष
खुशीको स्रोतबारे के भन्छ बौद्ध दर्शन? बौद्ध धर्मको पञ्चशील आध्यात्मिक साधनाका लागि मात्रै नभएर लौकिक जीवनमा पनि खुशी र समृद्धि दिने कुरा हुन्। यिनलाई अक्षुण्ण राख्न सके मानिस आनन्दित हुनसक्छ।