राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण ऐन २०२९ अनुसार घस्रिने जन्तु सर्प आदिलाई पनि वन्यजन्तु मानेको छ। सरकारले जारी गरेको ‘वन्यजन्तुबाट हुने क्षतिको राहत सहयोग निर्देशिका, २०६९’ मा भने सर्प परेको छैन।

प्रकृति र मानवका लागि अत्यन्तै उपयोगी चमेरोको अनुसन्धान र संरक्षणमा अपेक्षाकृत प्राथमिकता नदिइनु विडम्बना हो।

होमो सेपियन्स खाडी मुलुक नजिकका समुद्री किनारै किनार हुँदै करीब ६०–७० हजार वर्ष पहिले अहिलेको पाकिस्तानबाट भारत आइपुगेको बताइन्छ । मानवशास्त्रीका अनुसार, भारत आइपुगेको त्यही मानव झुण्ड त्यसको हजारौं वर्षपछि सुदूरपश्चिम नेपालको हिमाली क्षेत्र आइपुगेको हुनुपर्छ ।

मानिसको जस्तै वनस्पतिका पनि आफ्नै परिवार, प्रजाति, उपप्रजाति हुन्छन्। तर, तिनलाई चिन्न निकै कठिन छ।

चिसो सिर्जित खोकीसँगै दुखाइ कम गर्ने, स्मरणशक्ति बढाउने ओखती बोजोलाई आम रूपमै बेवास्ता गरिएको छ।

तीन दशकदेखि नेपाललाई नै कर्मभूमि बनाएका विख्यात उन्यूविद् क्रिस्टोफर रोय फ्रेजर जेन्किन्स आर्थिक अभावकै कारण पोर्चुगल बसाइँ सरेका छन्।

करीब दुई शताब्दी अघिदेखि नै नेपाललाई घर बनाएको गोठे लाटोकोसेरो (बार्न आउल) संरक्षणमा जनचेतनासँगै बलियो कानून आवश्यक छ।

नेपाली आदिवासी, जनजाति र तिनको पहिचानका विविध आयामबारे अनुसन्धनात्मक कृति हाे 'समन्वेषणः नेपाली आदिवासी पहिचान' ।