रविन गिरी

सम्पादकीय रविन गिरी

नेपाली जनता राज्यको कुन संस्थालाई सबैभन्दा भरोसा गर्छन्? काठमाडौं विश्वविद्यालय र इन्टरडिसिप्लिनरी एनालिस्टले सार्वजनिक गरेको ‘नेपाली जनमत सर्वेक्षण, २०२२’ का सहभागीमध्ये ९१.२ प्रतिशतको जवाफ छ– नेपाली सेनालाई।

किन चिन्ने हाम्रा हिमाल? हिमाल छ र हामी छौं, हाम्रो स्वाभिमान छ। कवि माधवप्रसाद घिमिरेले भने जस्तै- उचाइ हाम्रो चुलिन्छ कहाँ हिमालै नरहे!

लोकतन्त्र जोगाउने जिम्मेवारी हामीले मतदानलाई अधिकारभन्दा बढी शक्ति ठानेर विवेकपूर्वक अहिलेभन्दा योग्य र दक्ष शासक चुन्नु छ, जसको हामी हकदार छौं। अनि मात्र निर्वाचन साँचो अर्थमा लोकतन्त्रको पर्व बन्नेछ।

पैसातन्त्र कि लोकतन्त्र? लोकतन्त्रप्रति प्रतिबद्ध पुराना दलले नै आफ्ना विचारधारा, घोषणापत्रप्रति खुलमखुला बेइमानी गरिरहँदा जनताको विश्वास गुम्दो छ। आफूहरूलाई निर्विकल्प शक्ति ठान्दै देशलाई ‘मिलेर खाने भाँडो’ बनाएका दलहरू समयमै नचेते आक्रोशमा जनता जस्तोसुकै विकल्प खोज्न बाध्य हुनेछन्।

के गाउँछन् नेपाली ? किन गाउँछन् नेपाली ? लोकभाकामा समाज र जनजीवनका कुरा सुनेर नेपाली समाज मनोरञ्जन लिइरहेको छ या र्‍याप मार्फत सामाजिक विकृति विरुद्ध आगो ओकल्नेका पक्षमा युवा संगठित भइरहेका छन्? कतै समाजको एक तप्का यथास्थितिवादी, प्रतिक्रियाविहीन त कतै अर्को तप्का आक्रोशको झिल्को त खोजिरहेको छैन?

किन रोकिनुपर्छ दोहनतन्त्र? नागरिक आफैं अभियान र आन्दोलनमा अघि नबढ्दासम्म मिलिभगत रूपमा भइरहेको दोहन अन्त्यमा धक्का पुग्न सक्दैन।

अति भो शिक्षामा राजनीतीकरण कमसल शिक्षा दिएर युवालाई शारीरिक श्रम गर्न विदेश पठाइरहने, आफ्नो जमीन बाँझो राखेर विप्रेषणको टेकोमा आयातमुखी अर्थतन्त्रमा बाँच्दै राष्ट्रवादको डिङ हाँकिरहनु अबको पुस्ताका लागि स्वीकार्य हुन सक्दैन।

गरीबलाई बचाऊ उपचार खर्चकै कारण नागरिकको ठूलो हिस्सालाई बर्सेनि गरीब बनाइरहने, उनीहरूलाई अकालमै मर्न छाडिदिने राज्यसंरक्षित ‘अमानवीय अपराध शृङ्खला’ तत्काल अन्त्य गरिनुपर्छ।

अर्थतन्त्र सुधार गर गठबन्धन सरकार मुलुकको राजनीतिक स्थिरताभन्दा सरकारमा सहभागी दलहरूको अनुचित स्वार्थपूर्तिमा उद्यत छ, जसको घानमा जनता परिरहेका छन्।

सामाजिक सञ्जालको दुरुपयोग रोक्न के गर्ने, कसरी बच्ने ? स्थानीय तहको निर्वाचनमा प्रतिस्पर्धीलाई हराउन सामाजिक सञ्जाल मार्फत अविश्वास, घृणा फैलाउने गलत र मिथ्या सूचनाको बाढी आउन सक्छ। एउटा रूसी कथन छ- देभिर्‍याई,नो प्रेभिर्‍याई अर्थात् भरोसा गर, तर जाँच। हामीले अहिले यही जाँच्ने क्षमताको विकास गर्नु छ।

एमसीसीमा अलमल नगर एमसीसीका नाममा लोकरिझ्याइँका खातिर जेजस्तो ‘राष्ट्रवाद–राजनीति’ भइरहेको छ, त्यसले हाम्रा दल, तिनका नेताको स्तर मात्र होइन, लोकतान्त्रिक देशकै अन्तर्राष्ट्रिय छवि धुमिल्याइरहेको छ, जसको परिणाम मूलतः जनताले भोग्नुपर्नेछ।

भूमिहीनलाई भूमि किन ? जमीन मात्र दिएर भूमिहीनको समस्या समाधान भइहाल्दैन, तर माटोसँगको अपनत्वले उनीहरूलाई आत्मसम्मान दिलाउँछ, नागरिक हुनुको कर्तव्यबोध गराउँछ। त्यसैले भूमिहीनको समस्या समाधान भनेकै कुनै ‘यदि र तर’ विना निशर्त भूमि उपलब्ध गराउनु हो।

धर्ममा राजनीति नगर! लोकतन्त्रवादीहरू, कम्तीमा हिजोका परिवर्तनका संवाहक दलहरूले संविधानवादलाई नै आफ्नो मूल ‘धर्म’ बनाउँदै धर्मनिरपेक्षताको पक्षमा हरेक तहबाट खबरदारी गर्नुपर्नेछ, र भन्नुपर्नेछ- धर्ममा राजनीति नगर।

किन गर्ने दलीय कोषमा पारदर्शिताको प्रश्न?

सम्पादकीय रविन गिरी

ठूला दुई दलका महाधिवेशन नेतृत्व चयनको औपचारिकतामा मात्र सीमित नरही नीति र पद्धतिमा केन्द्रित हुनुपर्छ, सुधार र शुद्धीकरणमा जोड दिइनुपर्छ, जसका लागि वित्तीय पारदर्शिता प्रस्थानबिन्दु बन्न सक्छ।

खबरको कुहिरो चिर्ने चुनौती एकातर्फ सूचना-प्रविधिको नयाँ युग, मान्यता अनि तौरतरिका र अर्कोतर्फ परम्परागत ठानिएको छापा पत्रकारिता। हामीलाई लाग्छ, यी दुवैको आपसी मान्यता, समझ र सहकार्यबाटै पत्रकारिताले थप उचाइ लिनेछ।

नारी स्वरलाई सलाम ! जबसम्म नारी स्वरलाई सम्मानका साथ सुनिँदैन, तबसम्म नारी शिर उँचो हुन सक्दैन। र, जबसम्म नारी शिर उँचो हुन सक्दैन, देशको शिर उँचो हुन सक्दैन।

सुगम संगीतका सगरमाथा 'सी-माइनर मेरो जिन्दगी' मा अम्बर गुरुङ भन्छन्– नेपालमा संगीत गर्नु भनेको संघर्ष गर्नु हो। संगीतको यो हिमाल चढ्नु बेलाबेला वास्तविक हिमाल चढ्नुभन्दा पनि दुरुह हुन्छ।

आईसी ८१४ विमान अपहरणको २० वर्ष- ‘मर्छु भन्ने लागेपछि श्रीमतीले टीका लगाइदिन भनिन्’ “प्लेन अपहरणमा परेको भनिसकेपछि मेरो दिमागमा अब ‘कमाण्डो एक्सन’ हुने भयो भन्ने डर लाग्न थाल्यो। यस्तो एक्सनमा को मर्छ, बाँच्छ टुंगो हुँदैन। फेरि हामी दुई जना छौं, कसलाई के होला भन्ने तनाव हुन थाल्यो।”

केही मीठो बात...होइन ‘बाट’ गर ! 'केही मीठो बात गर' को यो फरक ‘भर्सन’ सुन्नेलाई नारायणगोपालले नै गाएको हो भन्दा पत्यार लाग्दैन ।

'अहिलेको राजनीतिले कसैलाई फूल त कसैलाई काँडा देखिरहेको छ' ३ असोज २०७२ मा संविधान जारी हुनुअघिको एक साताअघिसम्म पनि मुलुकलाई सञ्चो थिएन । संविधान जारी गर्नै नहुने पक्षमा एकथरी आन्दोलनकारी सडकमा थिए भने छिमेकी देश भारत यी आन्दोलनकारीको माग सम्बोधन नगरी संविधानलाई ‘स्वीकार’ नगर्ने दबाब दिइरहेको थियो । नेपाली–नेपालीमा सद्भाव भड्किएला कि भन्ने आशंका हरेकको ह्रदयमा चलेको ठीक यही बेला 'हिमाल खबरपत्रिका' ले नेपाल भाषाका जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठसँग वार्ता गरेको थियो । १५ साउनमा ऊनैं दुर्गालालको ८५ औं जन्मदिनका अवसर पारेर उनीसँगको वार्तालाई पुनःप्रकाशन गरेका छौं ।

जो अम्बरका पनि ‘रत्न’ थिए ! रत्नशमशेर थापा ती गीतकार हुन्, जसका सबभन्दा बढी २५ वटा गीतमा गुरुङले संगीत भरे । फुटकर त छँदैछन्, स्वप्निल आँखाभरि देखि शुरु भएको यो दोस्ती दोभान र स्वराञ्जली क्वायरसम्म सघन भयो । “मलाई रत्नशमशेर थापा र अरुणा लामासँग गरेका काम सबभन्दा प्रिय लाग्छन्”, गुरुङले एक अन्तर्वार्तामा भनेका थिए ।

कविता सरकारका लागि हानिकारक छ ! महामारीको यो वेला ‘आहा ! मेरो स्वाधीनता, मेरो स्वतन्त्रता भनेर कविता लेख्ने समय’ नभएको बताउने हाम्रा प्रधानमन्त्री स्वयंले भनेका थिए, ‘कविता नसुन्ने मानिस भैंसी जस्तै हो ।’

वर्ष २०७७ः सादा जीवन, सानै विचार ! कोरोनाभाइरसको महामारीबाट संसारले के सिक्दैछ, थाहा पाउँदै जाउँला, तर नेपालीले सिक्ने कुरा भने ‘घाम जत्तिकै छर्लङ्ग’ छ ।

फिल्म 'द स्पन्सर' : विकास सहायतामाथिको कलात्मक व्यंग्य

दाताको सहयोगका नाममा गरीबको भावना र सामाजिक भाष्यमाथि खेल्ने शहरी मध्यमवर्गीय सोच विरुद्ध दरिलो व्यंग्य चलचित्र ‘द स्पन्सर’ मा देख्न पाइन्छ।

रणजितले हारे तर ‘रणहार’ले जित्यो

१८२६ सालमा आफ्नै मितछोरा पृथ्वीनारायण शाहको आक्रमणमा भक्तपुरका अन्तिम मल्ल राजा रणजित मल्लले हार बेहोरे । पृथ्वीनारायण भक्तपुरमा ‘राज’ भए । पराजित बैरागी रणजित काशी लागे । तर, आइतबार उनै राजा रणजितको हारको कथा लेख्ने योगेश राजले भने जित हासिल गरे । योगेश राजको ‘रणहार’ले मुलुकको सबैभन्दा प्रतिष्ठित र सर्वाधिक पुरस्कार राशी (रु. ४ लाख)कोे मदन पुरस्कार प्राप्त गर्‍यो । कस्तो थियो २५० वर्षअघिको भक्तपुर आक्रमण ? किन हारे त राजा रणजित ? ‘हिमालखबर’मा २०७५ असारमा छापिएको ‘रणहार’ समीक्षाः

दृश्यकी भाष्यकार

स्वदेश बुझ्न स्नातकलगत्तै अमेरिकाबाट फर्किएकी उनी अहिले तस्वीर मार्फत समाज बुझाउने एक संस्था बनेकी छन्।

1 2 Next

सम्पर्क

हिमालमिडिया प्रा.लि

हिमालखबर

हामीसँग जाेडिनुहाेस्

नेपाली टाइम्स