HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
हिमाल सप्ताहान्त
‘नेपालले बाघ वा गैंडाको व्यावसायिक पालन गर्ने सम्भावना पनि नकार्न सकिन्न’
‘नेपालले बाघ वा गैंडाको व्यावसायिक पालन गर्ने सम्भावना पनि नकार्न सकिन्न’
रमेश भुसाल
वन्यजन्तुको व्यावसायिक पालन गर्न अनुमति दिने सम्बन्धी मापदण्ड तयारी र यसले संरक्षणमा पार्ने प्रभावको सेरोफेरोमा राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागका महानिर्देशक महेश्वर ढकालसँग गरिएको कुराकानी:
गुराँसमा गडबडी
गुराँसमा गडबडी
कमजोर अध्ययन नतीजालाई आधार बनाइँदा गुराँसका प्रजातिहरूबारे नेपालका पुस्तकमा भ्रामक विवरण लेखिन पुगेको छ।
२५ वर्ष लगाएर लेखिएको पुस्तकमा के छ?
२५ वर्ष लगाएर लेखिएको पुस्तकमा के छ?
‘अहिले नेपालबाट जति पनि वनस्पति विदेश पठाइँदै छ, ती सबै गुन्द्रुकको भाउमा गइरहेका छन्। जंगलबाट टिपेर ल्यायो, सुकायो, अनि विचौलियामार्फत व्यापारी हुँदै भारत पठायो।’
‘ढिलोचाँडो समाज पुस्तकमै फर्किन्छ’
‘ढिलोचाँडो समाज पुस्तकमै फर्किन्छ’ ‘केही वर्षअघि अमेरिका जाँदा हातमा पुस्तक, लठ्ठी र पानी हुन्थ्यो। पछिल्लो पटक अस्ट्रेलिया जाँदा हातमा लठ्ठी र पानी त थियो, तर पुस्तक थिएन, मोबाइल थियो। प्रविधिले उथलपुथल ल्याए पनि मोबाइल वा इन्टरनेटले पुस्तकको गन्ध र आत्मीयता दिन सक्दैन।’
जनजीवनमा किन चर्चित छ वरपीपल?
जनजीवनमा किन चर्चित छ वरपीपल? वरपीपलको वैज्ञानिकताबारे बुझ्न र बुझाउन नसक्दा यसको गाथा–गरिमा मिथकभन्दा पर पुग्न सकेको छैन।
गोदावरी उद्यानको वैभव वर्णन
गोदावरी उद्यानको वैभव वर्णन गोदावरीस्थित पहिलो वनस्पति उद्यानमा भएका एक हजार ८८ वनस्पतिबारे विस्तृत जानकारी हालै प्रकाशित पुस्तकमा पढ्न पाइनेछ।
भुइँबाट उठिरहेका अनेकौं माया 
भुइँबाट उठिरहेका अनेकौं माया  जबसम्म संसारमा विभेद, दलन, स्त्रीद्वेषी व्यवहार जारी रहन्छ, तबसम्म माया एन्जेलोका शब्द र उनी जोडिएका आन्दोलनको सान्दर्भिकता अझ बढ्नेछ। 
‘सकम्बरी’ सवाल: पीडितलाई नै प्रश्न र दोष किन?
‘सकम्बरी’ सवाल: पीडितलाई नै प्रश्न र दोष किन? महिला आफ्ना चाहना, रहर र सपना आफैं पूरा गर्न सक्छन् भन्नेमा सन्देह गरेको ‘सकम्बरी’ गीतले महिला अभावसँग लड्दै आफ्ना सपनाका मर्जी आफैं हुन सक्दैनन् भन्ने झुर कथा रचेको छ।
‘निकुञ्ज क्षेत्रमा भएको बाटो सूर्योदयदेखि सूर्यास्तसम्म मात्रै खोल्नुपर्छ’ ‘संरक्षण क्षेत्रमा राति ११ बजेसम्म सडक खोल्नु दुःखदायी हो। जनताको सुविधाका लागि त ठीकै होला, तर वन्यजन्तुको दृष्टिले राम्रो होइन।’
नाटक उर्वशी सूक्त: ऋग्वेदकालको परिभ्रमण
नाटक उर्वशी सूक्त: ऋग्वेदकालको परिभ्रमण दिशा र काल अनि भेडाका पाठा र सङ्गमक मणि तथा गिद्धको प्रसङ्गले कथालाई तिलस्मी र रहस्यमयी बनाएको छ।
‘मलाई कसैले पनि प्रश्न नसोधोस्’
‘मलाई कसैले पनि प्रश्न नसोधोस्’ ‘मान्छे जीवित छ भने कामना र सपनाले नै जिउँदो हुन्छ। कामनाको कुनै अन्त्य हुँदैन। जुन दिन कामना अन्त्य हुन्छ तपाईं जिउन छाड्नुहुन्छ।’
‘लुकीछिपी विदेश गइरहेका मान्छेलाई जिउँदै समुद्रमा फालेको पनि देखें’ ‘लुकीछिपी विदेश जाने दुःखले जान्थे, जान्छन् भने पैसा तिरेर जानेहरू सुखले जान्छन्, फरक त्यति हो। दुवैको एउटै उद्देश्य काम गर्ने र पैसा कमाउने नै हो।’
‘नेपाल र भारतमा विद्यापति जस्ता कवि अर्का जन्मिएका छैनन्’ ‘मैथिली पदावलीले नै विद्यापतिको नाम चम्किएको हो। नेपाल र भारतमा मैथिली साहित्यमा उनी जस्ता कवि अर्का जन्मिएका छैनन्।’
कसरी हुन्छ एउटा सपनाको अवसान?
कसरी हुन्छ एउटा सपनाको अवसान? ‘एउटा सपनाको अवसान’ हेरिरहँदा नाटक कम फिल्म बढी हेरे जस्तो लाग्छ। १० मिनेटको मध्यान्तर सहितको नाटकले समझभन्दा पर अनुभूति दिने प्रयास गरेको छ।
सुनसान कोदारी 
सुनसान कोदारी  सधैं गुलजार रहने कोदारी बजारलाई सन् २०१५ को भूकम्प, सन् २०१६ मा भोटेकोशीमा आएको बाढी र त्यसपछि आएको कोरोना महामारीले सुनसान मात्र बनाएको छैन‚ धेरैलाई विस्थापित पनि गरेको रहेछ।
‘द्वन्द्वका दागबारे लेख्न र बोल्न छाड्नु हुन्न’
‘द्वन्द्वका दागबारे लेख्न र बोल्न छाड्नु हुन्न’
सागर बुढाथोकी
‘द्वन्द्वका घाउ अझै बाँकी छन्। पीडितले न्याय पाएका छैनन्। त्यसैले यो विषयमा अझै साहित्य लेखिनुपर्छ, सिनेमा बन्नुपर्छ र नाटक मञ्चन हुनुपर्छ।’
‘उमेर जति बढ्दै गयो त्यति नै बीपीको लेखनले प्रभावित पार्दै गयो’
‘उमेर जति बढ्दै गयो त्यति नै बीपीको लेखनले प्रभावित पार्दै गयो’
‘लेख्छु भन्दैमा मनगढन्ते कुरा लेखेर अबका पाठकले स्विकार्दैनन्। जति पाठक सचेत भएका छन् त्यसभन्दा बढी सचेत हुन पनि लेखकले धेरैभन्दा धेरै पढ्नैपर्छ।’
‘मुन्धुम मानव सभ्यताको इतिहास हो’
‘मुन्धुम मानव सभ्यताको इतिहास हो’
‘मुन्धुम कुनै समुदायको धार्मिक ग्रन्थ मात्र नभई यो मानव सभ्यताको इतिहास हो। सामाजिक संस्कार र संस्कृतिको मुहान हो।’
‘सुअन्न र कुअन्नको भाष्यले हाम्रो खाने संस्कृतिमा प्रभाव पर्‍यो’ ‘यो मन पर्छ, त्यो मन पर्छ, यो मिठो लाग्छ, त्यो मिठो लाग्छ भन्ने पनि सापेक्षित रहेछ। जस्तो चीज खाने हाम्रो परम्परा र संस्कृति होइन, तर खाँदै गर्दा मिठो लाग्दै गयो।’
धीर धम्पुस
धीर धम्पुस बाह्रैमास सफा र चिटिक्ट रहने धम्पुसमा यति वेला त लालिगुँरास फुल्न थालेका छन्। वसन्त ऋतु नजिकिँदै गर्दा चिरिच्याँट परेको धम्पुस आगन्तुकको स्वागतका लागि तम्तयार छ।
विरप्पनका बडीगार्ड, जसले लेखे दुई सय प्रेमपत्र
विरप्पनका बडीगार्ड, जसले लेखे दुई सय प्रेमपत्र भारतका चर्चित वनडाँकू विरप्पनका बडिगार्ड अन्बुराज एकदमै कठोर थिए, मर्न-मार्न तयार हुन्थे। जब प्रेममा परे, त्यसपछि भने शान्त मात्रै बनेनन्, प्रकृति र सौन्दर्यको वर्णन गर्दै आफ्नी प्रेमिकालाई दुई सय प्रेमपत्र लेखे।
चुनाव प्रचार गर्न द्वारिकादेवी ठकुरानीले हातमा खोपेको त्यो ट्याटु
चुनाव प्रचार गर्न द्वारिकादेवी ठकुरानीले हातमा खोपेको त्यो ट्याटु ‘राजा महेन्द्रले जननिर्वाचित सरकार अपदस्त गरेपछि द्वारिकादेवी ठकुरानी सुदूरपश्चिमको मोर्चा सम्हाल्न भारतको पिथौरागढ र झुलाघाट मुकाम बनाएर बस्नुभयो। सीमावर्ती क्षेत्रका प्रशासनिक क्षेत्रमा आक्रमण गर्ने क्रममा आत्मसुरक्षाका लागि पेस्तोल बोक्नुहुन्थ्यो।’
‘बागमती त मरिसकेको छ’
‘बागमती त मरिसकेको छ’ ‘हामीले हेर्नुपर्ने खोलानदी सानातिना कीराफट्याङ्ग्रा, माछा, हाँस जिउने ठाउँ हो। उनीहरूको वासस्थान प्रदूषित मात्र गरेका छैनौं, मारेका छौं।’
‘महाभारतले सुखमा नमात्तिन र दुःखमा नआत्तिन सिकाउँछ’
‘महाभारतले सुखमा नमात्तिन र दुःखमा नआत्तिन सिकाउँछ’ ‘किताबले मानिसलाई बाँच्ने सीप दिन्छ, त्यो सीपले बौद्धिकता विकास र चेतनाको रूपान्तरण गर्न सक्छ। त्यसलाई मानिसले कसरी ग्रहण गर्छ भन्ने कुरामा भर पर्छ।’
ब्रिटिस वनस्पतिवद्ले १७५ वर्षअघि भ्रमण गरेको याङमा उपत्यका पुग्दा
ब्रिटिस वनस्पतिवद्ले १७५ वर्षअघि भ्रमण गरेको याङमा उपत्यका पुग्दा ब्रिटिस वनस्पतिविद् डाल्टन हुकरले १७५ वर्षअघि नै भ्रमण गरेर चर्चामा ल्याएको याङमा उपत्यकामा सरकारको उपस्थिति नहुँदा स्थानीय बासिन्दा कष्टकर जीवन बिताइरहेका छन्।
किन मान्छेको मन कहिले बेचैन त कहिले उदास हुन्छ?
किन मान्छेको मन कहिले बेचैन त कहिले उदास हुन्छ? ‘एउटा मानिसको मानसिक स्वास्थ्य उसको हातमा मात्रै हुदैन। उसको परिवार, उसको वर्ग, उसले पाएको शिक्षा र संगत पनि मानसिक स्वास्थ्य राम्रो/नराम्रो बनाउने कारक बन्न सक्छ।’
छोरीलाई आत्मनिर्णयको अधिकार
छोरीलाई आत्मनिर्णयको अधिकार यस्तो देखिन्छ, अबका छोरी ‘घर खाने’ खालका होइनन्, आफ्नो जीवन स्वतन्त्र तरीकाले जिउने हुनुपर्छ। ‘आफ्नै निर्णय अन्तिम’ भन्न सक्ने बन्नुपर्छ।
‘चेपाङलाई बाघ बचाऊ भनेर मात्रै हुँदैन, आर्थिक रूपमा बलियो पनि बनाउनुपर्छ’
‘चेपाङलाई बाघ बचाऊ भनेर मात्रै हुँदैन, आर्थिक रूपमा बलियो पनि बनाउनुपर्छ’
आसाम आश्रय
आसाम आश्रय आसामका नेपाली बस्तीहरूमा राणाकालमा शासकको शोषणले खेदिएर पुगेका पुर्खाहरूका संघर्ष र परिश्रमका गाथा लुकेका छन् जुन उधिन्न र लेखिन बाँकी छ।
‘एक्लोपन र प्रश्न गर्ने स्वभावले लेखक बनायो’ ‘अरूले जस्तै स्थिति सामान्य छ भनेर चित्त बुझाउन सक्दिनँ। आफूले देखेको समस्या औंल्याइहाल्छु। आफूसँगको विद्रोह पनि लेखनबाटै पोख्छु।’