इतिहासलाई सीमित रूपमा बुझ्ने प्रवृत्तिका कारण पृथ्वीनारायण शाह काठमाडौं उपत्यकाका नेवारहरूका दमनकारीका रूपमा चित्रित भएका छन्।

इतिहास विषयलाई आफ्नो क्षेत्र बनाएकाहरूमा अध्ययनको कमी र बुझाइमा समस्या हुँदा यसको दायरा फराकिलो हुनसकेको छैन।

लामो इतिहास र संस्कृति रहेको नुवाकोटलाई प्रचारप्रसार गर्ने नाममा काल्पनिक कथा–उपकथा सिर्जना गरिएको छ, जुन घातक छ ।

भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त धरहराको पुनर्निर्माण भनिए पनि नयाँ प्रविधिबाट नयाँ धरहरा निर्माण गर्ने तयारी, पुरातत्व र इतिहासको सरोकारबाहिरको कुरा हो।

तीर्थयात्रीका लागि पाटीपौवा बनाउने पुरानो परम्परालाई मास्नतर्फ समाज उद्यत रहेको संकेत हो, रानीपौवाको दुरवस्था।

नेपालमा मनाइने चाडपर्वलाई लिएर देखिएको विक्रम संवत् र नेपाल संवत् पक्षधरबीचको विवाद निरुपण हुनसकेको छैन।

प्रायः धार्मिक स्थलमा प्रवेश शुल्क लगाइँदैन। पशुपतिनाथ, चाँगुनारायण, बौद्ध, स्वयम्भू आदि विश्व सम्पदा स्थलमा मात्रै नभई देशभरका अन्य साना-ठूला धार्मिक स्थलहरूमा निर्वाध रूपमा प्रवेश दिइन्छ। तर, गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीमा भने गएको १ भदौबाट प्रवेश शुल्क उठाउन थालिएको छ।

वसन्त महर्जन
दशैं मनाउनेहरूले पनि सबैले मनाउनैपर्छ भनेर लाद्न खोज्नु वा नमनाउनेहरूले पनि चिढ्याउने मनसायले बोल्दै हिंड्नु दुवै अतिवादी सोच हो।

दक्ष जनशक्तिको अभावमा हुने गलत उत्खनन् पद्धतिले एकातिर प्रमाणहरू नष्ट हुनेछन् भने अर्कोतिर विषय क्षेत्रको ज्ञान नभएका कारण प्राप्त पुरावशेषको अपव्याख्या हुने खतरा रहन्छ ।

संस्कृति र राजनीति बेग्लै विषयवस्तु र क्षेत्र भएका कारण सांस्कृतिक कुरामा राजनीति हावी हुन दिंदा यसले संस्कृतिलाई आफ्नो कर्मकाण्डमा नै सीमित पारेर अर्थहीन बनाइदिने खतरा रहन्छ ।

दान र सहयोगबाट निर्माण गरिएका बौद्ध गुम्बालाई करको दायरामा राखिनु उदेकलाग्दो कुरा बनेको छ ।

आफ्नो स्वार्थपूर्ति र व्यावसायिक प्रयोजनमा गौतम बुद्धको नाम जथाभावी प्रयोग गर्ने प्रवृत्ति चिन्ताको विषय बनेको छ ।