CNI CNI
HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
राईको जनसंख्या घटेको कि घटाइएको?
राईको जनसंख्या घटेको कि घटाइएको?
टिप्पणी पूर्ण पी राई
पहिचानको मुद्दासँगै भाषा, थर, वंश, टोल, खानदानका नाममा जातिहरूबीच बढेको विभाजन तथा विखण्डनको सबैभन्दा ठूलो प्रभाव राईमा परेको छ।
पाठ्यपुस्तक: विज्ञता होइन, सनक हावी
पाठ्यपुस्तक: विज्ञता होइन, सनक हावी
वैज्ञानिक आधारमा नभई विषयविज्ञका लहडमा हतार हतार पाठ फेरबदल गर्ने प्रवृत्तिले पाठ्यपुस्तक किचलोको कारण बनिरहेछन्।
वैशाख: थारू समुदायको मेलाको महीना
वैशाख: थारू समुदायको मेलाको महीना
नयाँ वर्ष शुरू भएसँगै थारु समुदायमा मेलाको महीना शुरू भएको छ। एकपछि अर्को मेलाले थारू गाउँमा हतारो र चटारो बढेको छ।
किन चाहियाे नयाँ विश्वविद्यालय?
किन चाहियाे नयाँ विश्वविद्यालय? दशकौंअघि स्थापना भएका विश्वविद्यालयहरू नै व्यवस्थित रूपमा सञ्चालन गर्न नसकिरहेको वेला नयाँ विश्वविद्यालय किन आवश्यक पर्‍यो?
सक्लान् त नयाँ शिक्षामन्त्रीले?
सक्लान् त नयाँ शिक्षामन्त्रीले? सरकारी विद्यालयको शैक्षिक स्तर सुधार्न गैरसरकारी संस्था मार्फत विभिन्न परियोजना सञ्चालन गरेको अनुभव सहित शिक्षामन्त्री बनेका शिशिर खनाल चुनौतीका चाङमाथि उभिएका छन्। साँच्चै नै शिक्षा सुधार गर्ने हो भने संघीय शिक्षा ऐन त्यसको शुरूआत बिन्दु हुन सक्छ।
चमक हराएकाे चौदण्डीगढी
चमक हराएकाे चौदण्डीगढी पूर्वाधारको विकास गरे पर्यटकीय गन्तव्य बन्ने सम्भावना बोकेको ऐतिहासिक चौदण्डीगढीको विकासका लागि न स्थानीय सरकार न पर्यटन समितिसँग नै कार्ययोजना छ।
पहिचानको नाममा अनियमितता
पहिचानको नाममा अनियमितता पछिल्लो समय स्थानीय पहिचान‚ इतिहास झल्किने संरचना बनिरहेका छन्। तर‚ कला, शिल्प, निर्माण सामग्री हरेक हिसाबले कम गुणस्तरका तिनले प्राकृतिक सौन्दर्यलाई मात्रै होइन, सांस्कृतिक मान्यताहरूलाई समेत कुरूप बनाइरहेका छन्।
साँच्चैको वैकल्पिक शक्ति बन्ने चुनौती
साँच्चैको वैकल्पिक शक्ति बन्ने चुनौती पछिल्लो तीन दशकको राजनीतिक घटनाक्रम केलाउँदा नयाँ पार्टीले पाउने गरेको जनमत वैकल्पिक शक्तिभन्दा पनि अस्थायी भेल जस्तो देखिन्छ।
सार्वजनिक स्कूलमा किन हुन्छ बारम्बार आन्दोलन?
सार्वजनिक स्कूलमा किन हुन्छ बारम्बार आन्दोलन? आधारभूत तलब बराबर भए पनि निजामती कर्मचारीभन्दा शिक्षकले कम सुविधा पाउँछन्। विद्यालय कर्मचारीको त थप सुविधाको कुरै नगरौं‚ तलब पनि ‘अप्सानी’ जस्तो अलिकति मात्र पाउँछन्।
नाम राख्न नसक्ने प्रदेश र जोगीको सुनको थैली
नाम राख्न नसक्ने प्रदेश र जोगीको सुनको थैली भूगोलको नामाङ्कन त्यहाँ आवादी गर्ने पहिलो जाति वा त्यसको भाषाबाट हुनु न्यायिक भए पनि आफैंबीच मतैक्य बनाउन नसकेका ‘पहिचानवादी’ हरू आफ्नै दलभित्र चुइँक्क बोल्न नसक्दा प्रदेश १ मा यस्तो सम्भावना खस्किंदो छ।
सरकारी अकर्मण्यताले पाठ्यपुस्तक अभाव, दोष जति युक्रेन युद्धलाई
सरकारी अकर्मण्यताले पाठ्यपुस्तक अभाव, दोष जति युक्रेन युद्धलाई विद्यालय तहको पाठ्यपुस्तक छपाइ र वितरण गर्ने सरकारी आधिकारिक संस्था जनक शिक्षा सामग्री केन्द्र लिमिटेडका हाकिमहरूकै भनाइ एकआपसमा बाझिएका छन्। कोही कोभिड-१९ लाई कारण देखाउँछन्‚ कोही स्थानीय तह निर्वाचन र रूस-युक्रेन युद्धलाई देखाउँछन्।
सङ्घीयता नदेखेको विद्यालय शिक्षा
सङ्घीयता नदेखेको विद्यालय शिक्षा संविधान ‘समाजवाद–उन्मुख’ अनि शासन व्यवस्था सङ्घीयता भनिए पनि हाम्रो विद्यालय शिक्षामा अझ पनि केन्द्रीकृत सोच र बजारवाद हावी छ ।
गल्ती कर्मचारीको, दुःख जनतालाई
गल्ती कर्मचारीको, दुःख जनतालाई कर्मचारीहरू जसरी हुन्छ सेवाप्रवाहलाई झन्झटिलो बनाउँछन् र त्यसैको आडमा सेवाग्राहीलाई दुहुन्छन्। बिचौलिया सप्रिन्छन्, कर्मचारी त यसै मोटा, उसै मोटा!
किन उस्तै छ तीन दशकसम्म शैक्षिक बजेट?
किन उस्तै छ तीन दशकसम्म शैक्षिक बजेट? देश श्रीलंकाकै अवस्थामा पुग्न लागेको हो भने शिक्षामा बजेट कम भयो भनेर चिच्याउनु ठीक होइन। तर‚ सरकारको दाबी जस्तै अर्थतन्त्र खास नकारात्मक छैन भने यस वर्ष पनि शिक्षामा बजेट नपुगेकै हो।
चुनावी घोषणापत्र: शैक्षिक क्षेत्रका लागि झूटका पुलिन्दा
चुनावी घोषणापत्र: शैक्षिक क्षेत्रका लागि झूटका पुलिन्दा स्थानीय चुनावका लागि राजनीतिक दलले सार्वजनिक गरेका घोषणापत्र हेर्दा दल र तिनका नेताहरूले शिक्षामा गरिने खर्च लगानी हो भन्ने बुझेको देखिँदैन।
के हो गुणस्तरीय विद्यालय शिक्षा?
के हो गुणस्तरीय विद्यालय शिक्षा?
शिक्षा पूर्ण पी राई
गुणस्तरीय शिक्षा भनेको व्यक्तिको रुचि र क्षमतालाई बुझ्ने, जीविकोपार्जनमा प्रमुख भूमिका खेल्ने, प्रमाणपत्र पनि भएको र आफ्नो पहिचानप्रति सचेत बनाउने खालको हुनुपर्छ।
स्कूलमा चुनावी गफ: जित्ने आधार दल, संगठन कि उम्मेदवारको व्यक्तित्व?
स्कूलमा चुनावी गफ: जित्ने आधार दल, संगठन कि उम्मेदवारको व्यक्तित्व?
शिक्षकहरू समाजका सबैभन्दा बौद्धिक वर्गमा पर्छन्। ज्ञान, विज्ञान, विचार र व्यवहारका अगुवा मानिन्छन्। तर‚ अब मानिन्छन् मात्रै। अहिले आम जनताभन्दा चेतनाको हिसाबले शिक्षक अगाडि भएको आभास पाइन छाडेको छ।
शिक्षाको बेथिति : अदूरदर्शी नेतृत्व र हचुवा नीति
शिक्षाको बेथिति : अदूरदर्शी नेतृत्व र हचुवा नीति
शैक्षिक नीतिनिर्माताहरूमा देश, काल र परिस्थिति बुझेर नीति कार्यक्रम बनाउने क्षमता नभएको, आफूले बनाएको नीति जस्तोसुकै भए पनि खाली बजेट दोहनमा मात्र केन्द्रित हुने वा यी दुवै गुण उनीहरूमा रहेको देखिन्छ।
महामारीमा विद्यालय बन्द हुँदा शिक्षकलाई किन अपजस?
महामारीमा विद्यालय बन्द हुँदा शिक्षकलाई किन अपजस? शिक्षकप्रति राज्यसत्ता नीतिगत रूपमा सकारात्मक नहुँदासम्म जुनसुकै घटनाले गरेका शैक्षिक अवरोधको दोष शिक्षकले लिइरहनुपर्ने हुन्छ।
जनगणनामा भाषा
जनगणनामा भाषा खासमा राई जातिका मानिसले बोल्ने पहिचान भएका २६ वटा मौलिक भाषा छन्। हाम्रो जनगणनामा उल्लेख भए जस्तो ‘राईभाषा’ मात्रै लेख्दा ती सबै समेटिंदैनन्।
दशैं र दश राई
दशैं र दश राई अगुवा राई किरातीहरू तथा नयाँ पुस्ताबाट दशैं बहिष्कारको कुरा आइरहँदा दशैंको टीका लगाउने वा नलगाउने व्यक्तिगत स्वतन्त्रतालाई तर्क-वितर्कबाट प्रभाव पारिनु हुँदैन।
एमालेको त्यो विभाजन, यो विभाजन
एमालेको त्यो विभाजन, यो विभाजन दुई दशकपछि नेकपा (एमाले) फेरि विभाजित भएको छ, तर त्यति वेलाको विभाजन र अहिलेको विभाजनमा सैद्धान्तिक रूपमा खासै फरक देखिंदैन।
कहाँ पुग्यो आदिवासी जनजाति आन्दोलन?
कहाँ पुग्यो आदिवासी जनजाति आन्दोलन? राजनीतिक र सामाजिक आन्दोलनको सम्मिश्रण आदिवासी जनजाति आन्दोलनबाट केही अगुवाहरू नवधनाढ्य त बनेका छन्, तर समग्र आन्दोलनको शुरूआत र अहिले तुलना गर्दा ४० को दशकमा चर्चित किरण प्रधानको गीत ‘के सोचें मैले, के भयो अहिले’लाई चरितार्थ गरेको छ।
उहिलेको फौदारी बजार, अहिलेको मुन्धुम पदमार्ग
उहिलेको फौदारी बजार, अहिलेको मुन्धुम पदमार्ग खोटाङ, भोजपुरका साथै सोलुखुम्बु र संखुवासभाको पनि केही भाग छोएको मुन्धुम मार्ग रहेको क्षेत्र खासमा कुनै समय लडाइँ झगडा हुने फौदारी भूमि हो।
सामुदायिक विद्यालयमा प्रविधिमैत्री शिक्षा : कागजको जहाज!
सामुदायिक विद्यालयमा प्रविधिमैत्री शिक्षा : कागजको जहाज! सरकारको नीति तथा योजनामा शैक्षिक विकासमा सूचना तथा सञ्चार प्रविधिको विस्तार गर्ने उल्लेख गरिए पनि त्यस अनुसार एक त कार्यान्वयन भएकै छैन, भएको ठाउँमा पनि नाम मात्रैका छन्।
संकटका सहारा– सरकारी संस्था
संकटका सहारा– सरकारी संस्था कोरोना महामारी इतिहासमा पहिलो हैन, र अन्तिम पनि हैन। बेलाबखत महामारी आउँछन्–जान्छन्। यो महामारीले स्वास्थ्य र शिक्षाका सरकारी सेवा मात्रै कमजोर हैन, निजी क्षेत्र पनि कति नालायक रहेछन् भन्‍ने पनि प्रमाणित गरेको छ।
प्रधानमन्त्रीज्यू, विद्वत्ताको बोझले गाह्रो पार्‍यो !
प्रधानमन्त्रीज्यू, विद्वत्ताको बोझले गाह्रो पार्‍यो ! अन्ततः महामारीले जनधनको यति धेरै क्षति गरेपछि प्रधानमन्त्री ओलीलाई आफ्नै विद्वत्ताको बोझले थिच्यो। नेपालीको रोगप्रतिरोधी क्षमता असाधारण रहेको आफ्नो दाबी गलत रहेको उनले स्वीकार गरे। तर, यसो भनिरहँदा जति मान्छे निको भएका छन् त्यसमा इम्युन सिस्टमको भूमिका हुन्छ भन्दै आफ्नो 'विज्ञता' को पुन: बचाउ गर्न भने छाडेनन्।
ठट्टा होइन स्वास्थ्य
ठट्टा होइन स्वास्थ्य शिक्षक विद्यार्थीको स्वास्थ्य प्रमुख कि विद्यार्थीको सिकाइ प्रमुख भन्ने नछुट्टिएसम्म स्वास्थ्यमा ठट्यौली भई नै रहने र शिक्षकले मार खाई नै रहनुपर्ने देखिएकाे छ।
बुख्याचाजस्ता ‘जनजाति नेता’!
बुख्याचाजस्ता ‘जनजाति नेता’! बहुदलीय व्यवस्थामा शासन दलले गर्छ। दलको नेता शासक हुन्छ। तर, अहिलेका मूलधारका दलमा कोही पनि जनजाति सत्ताको नेतृत्व गर्ने हैसियतमा छैन। पार्टी नेतृत्वकर्तालाई ‘दाता’ मानेर बसेका छन्। 
किन हुँदै छ राईकै पहिचान मेट्ने बहस ?
किन हुँदै छ राईकै पहिचान मेट्ने बहस ? राईहरू दुई पटक जाग्छन्, हरेक साल दशैं आउन थालेपछि र हरेक १० वर्षमा राष्ट्रिय जनगणना नजिकिँदै गएपछि। पहिलोमा बहस धर्मसँग जोडिन्छ, दोस्रोमा जातिसँग। २०७८ सालमा जनगणना शुरू हुन गइरहेको सन्दर्भमा यो लेख जातिसँगै सम्बन्धित छ।