१२ वैशाख २०७२ को भूकम्पका कारण क्षतिग्रस्त सम्पदाहरूको साढे तीन वर्ष बितिसक्दा पनि पुनर्निर्माण हुनसकेको छैन। भूकम्पले जग र जोर्नी खलबल्याएपछि तत्काल थामथुम पार्न टेकोले अड्याइएका सम्पदाहरू अहिले पनि सोही अवस्थामा छन्। टेकोको सहारामा धराप अवस्थामा उभिएका सम्पदाहरू काठमाडौं उपत्यकाका ठाउँठाउँमा देखिन्छन्।

१२ वैशाख २०७२ को भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त देशभरका ७५३ पुरातात्विक स्थल र सम्पदामध्ये हालसम्म २०५ को मात्र पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको छ।

चारैतिर घना जंगल, बीचमा नीलो ताल । नेपालकै ठूलो ताल राराले छिनछिनमा रुप फेर्ने चिनारी बोकेको छ । तर, यो ताल क्षेत्र प्राकृतिक सौन्दर्यसँगै जैविक सम्पदाले पनि सुसज्जित छ ।

ऐतिहासिक–पुरातात्विक सम्पदालाई रंगीचंगी बनाउने झिल्के सोचले इतिहास अध्ययनमा बाधा पारिरहेको छ ।

भूकम्पले क्षति पुर्‍याएका मूर्त सम्पदाको मौलिक स्वरुप र शैलीलाई ध्यानमा राखी पुनर्निर्माण गर्नुपर्ने जिम्मेवारी हाम्रो काँधमा छ।

भूकम्पले क्षति पुर्‍याएका सम्पदालाई वर्गीकरण र प्राथमिकता निर्धारण गरी अगाडि बढेको भए पुनर्निर्माणले निश्चित दिशा लिन्थ्यो ।

भूकम्प गएको तीन वर्ष पुरा भइसक्दा पनि विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत हनुमानढोका दरबार क्षेत्रका अधिकांश सम्पदाको पुनर्निर्माण शुरु भएको छैन ।

भूकम्पमा भत्किएका सांस्कृतिक सम्पदाको चित्रहरुको प्रदर्शनी दरबारमार्गस्थित आजु आर्ट ग्यालरी, सेर्पा मलमा शुरु भएको छ ।

म्याग्दीको बेनी नगरपालिकासहित पाँच गाउँपालिकामा रहेका ऐतिहासिक सम्पदा संकटमा परेका छन् ।

वसन्त महर्जन
हिन्दू वा बौद्ध सम्प्रदायविशेषको आग्रह राखेर गरिने दाबीले इतिहास अध्ययनमा अर्थ राख्दैन।

पहिले कुलीन खसहरूको शव गाड्दा बनाएको वास्तु नै अहिलेका देवलहरू हुन् भन्न सकिन्छ। त्यसकारण यो पूजास्थल नभई चिहान हो। शव गाड्ने चलन हराएसँगै देवलहरू उपेक्षित र रहस्यमय हुन थालेको अनुमान गर्न सकिन्छ।

केही वर्षअघि दैलेखको भूर्ती पुगेकी अनेरास्ववियूकी अध्यक्ष नविना लामाले देवलमा चढेर खिचेका फोटाहरू 'फेसबूक' मा पोष्ट गरेकी थिइन्। ती फोटालाई सयौंले लाइक गरे भने कतिले कुन ठाउँको हो भनेर सोधेको देखियो, त्यो उछलकुदको उपयुक्ततामाथि भने कसैले टिप्पणी गरेनन्। तर उनी जत्तिको नेतृबाट समाजले कहिल्यै त्यस्तो 'सेन्सलेस एक्ट' को अपेक्षा राखेको हुँदैन।