HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
दस्तावेज
‘एकीकरणपछि लिम्बूहरूलाई फकाउन गोर्खाली भारदारले मीत लगाए’
‘एकीकरणपछि लिम्बूहरूलाई फकाउन गोर्खाली भारदारले मीत लगाए’
इतिहास लक्ष्मण लावती
अरुणपूर्व भेटिएका दुई इतिहास टिपोटले पृथ्वीनारायण शाहको नेपाल एकीकरणका क्रममा भएका विविध पाटा उधिनेका छन् ।
किन औचित्यहीन थियो नेपालमा माओवाद ?
किन औचित्यहीन थियो नेपालमा माओवाद ?
१ फागुन २०५२ मा तत्कालीन नेकपा (माओवादी) ले देशमा सशस्त्र हिंसा शुरू गर्‍याे। हिंसा एक दशकसम्म चल्यो, जसले आधिकारिक रूपमा १३ हजारभन्दा बढी नेपालीको अकालमा ज्यान लियो। माओवादको नाममा पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको हिंसाका पीडितहरूले आजसम्म न्याय पाउन सकेका छैनन्। बरु, हिंसा मच्चाउनेहरू चाँहि सुखसयल र सत्ताको खेलमा मस्त छन्। त्यसो त अहिले पनि नेत्रविक्रम चन्द नेतृत्वको समूह यही विचारधारालाई बोकेर हिंसामा उत्रिएको छ। तर, नेपालमा चिनियाँ मोडलको माओवाद सफल हुन सक्तैन। किन त ? २०५५ सालमै हिमाल द्वैमासिकमा छापिएको महेशमणि दीक्षितको यो आलेख।
महाकविको ‘नई दिल्ली फोल्डर’
महाकविको ‘नई दिल्ली फोल्डर’
 हात्तीको स्केच भएको ३४×२६ सेन्टिमीटरका दुई फोल्डरमध्ये एउटा फोल्डरमा अंग्रेजीमा ‘एल.पी. देवकोटा नेपाल’ लेखिएको छ । भित्रपट्टि एशियाई लेखक सम्मेलन, नई दिल्ली लेखिएको फोल्डरमा रहेका सामग्री हेर्दा भारतको नयाँदिल्लीमा सन् १९५६ (२३–२९ डिसेम्बर) मा सम्पन्न एशियाली लेखक सम्मेलनमा नेपालको सहभागिताका विविध जानकारी प्राप्त हुन्छन् ।
बीपीका अन्तिम दिन दस्तावेज
बीपीका अन्तिम दिन अनि अलिपछि डाक्टर शशांक (मुन्ना) पनि बाहिर आउनुभयो । भन्नुभयो, “अहिलेसम्म आर्टिफिसियल रेस्पिरेशन दिएर राखेको छ, त्यो झिक्नासाथ रहनुहुन्न । त्यो कतिबेर गरिरहने ? झिकिदिने कि भन्नुहुन्छ डाक्टर साहेबहरू ।” एकछिन घोरिनुहुन्छ चन्द्रशेखरजी, गिरिजाबाबु । 
कांग्रेस–कार्यकर्ताका सात ‘खराबी’ दस्तावेज
कांग्रेस–कार्यकर्ताका सात ‘खराबी’ हाम्रो छैटौं खराबी अध्ययनको ठूलो कमि हुनु हो । हामीले इतिहासका बितेका घटनाहरूका प्रकाशमा वर्तमान राजनीतिको बाटो पनि पहिल्याउनुपर्दछ । हामी त्यसो गर्दैनौं । उदाहरणका लागि पार्टीको घोषणापत्रसम्मको उपयुक्त ज्ञान नभएका धेरै साथीहरूलाई मैले देखेको छु।
बीपी भन्थे– म ईश्वरसँग विवाद गरिरहेको छु सम्झना
बीपी भन्थे– म ईश्वरसँग विवाद गरिरहेको छु पशुपतिनाथ मन्दिरको दक्षिणढोका सामुन्ने युवराज्ञी इन्द्र र बडामहारानी रत्नसहित महाराजाधिराज महेन्द्रको ढलौटका प्रतिमाहरू उद्घाटनपछि प्रधानमन्त्री बीपीले भन्नुभयो, “पशुपतिनाथसमक्ष हात जोडेर महाराजाधिराज राज भएको देख्ता ईश्वरका सामुन्ने सबै बराबर छन् भन्ने बताइरहेको छ।”
'चिन्तन या दर्शन कविताका निम्ति आवश्यक शर्त हैनन्' दस्तावेज
'चिन्तन या दर्शन कविताका निम्ति आवश्यक शर्त हैनन्' २०५४ सालको मदन पुरस्कार र जगदम्बा–श्री पुरस्कार वितरण समारोहमा राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेबाट व्यक्त विद्वत प्रवचन।
जंगबहादुर राणाका अक्षर दस्तावेज
जंगबहादुर राणाका अक्षर कतिपय इतिहासकारहरूले भने जस्तो जंगबहादुर औंठाछाप थिएनन्, उनका अक्षर भँगेराका टाउका जस्ता थिए। उनलाई अंग्रेजी ठ्याम्मै आउँदैन थियो भने हिन्दीसमेत राम्ररी बोल्न सक्दैन थिए।
मुर्मी भोट्या होइनन्, तामाङ दस्तावेज
मुर्मी भोट्या होइनन्, तामाङ ऐतिहासिक तथ्यहरुले शासकवर्गले लामो समयसम्म ‘मुर्मी भोट्या’ भनेका तामाङ काठमाडौं उपत्यकाका प्राचीन वासिन्दा भएको आधार दिन्छ ।
के कालापानी काल्पनिक हो ? टिप्पणी
के कालापानी काल्पनिक हो ? नैनीताल (भारत) हाईस्कूल बोर्डको परीक्षा दिएपछि अप्रिल १९५९ मा घर फर्केको पङ्क्तिकार बुबासँग तिब्बत गएर करिब एक महिनामा गाउँ फर्कंदा तिल्सी (हाल भारतीय फौजको ब्यारेक रहेको काल्पनिक कालापानी) मा उत्तर–प्रदेश राज्यको ‘आम्र्ड कन्स्टेबुलरी’का १०–१२ जवान प्रहरी तीनवटा पाल टाँगेर बसेका थिए।
कुँवरबाट कसरी राणा बने जङ्गबहादुर? टिप्पणी
कुँवरबाट कसरी राणा बने जङ्गबहादुर? अनेकौ छल र बलले सर्वशक्तिमान प्रधानमन्त्री बने पनि तीन डोरे क्षेत्री ६ डोरे राजपुत र चौतारिया खलकसँग भातभान्सा र विहेवारी नचल्ने भएकाले उपेक्षित महसुस गर्थे । राणा बन्ने उनको प्रपञ्च यसैको परिणाम थियो ।
‘एकीकरणपछि लिम्बूहरूलाई फकाउन गोर्खाली भारदारले मीत लगाए’ दस्तावेज
‘एकीकरणपछि लिम्बूहरूलाई फकाउन गोर्खाली भारदारले मीत लगाए’ अरुणपूर्व भेटिएका दुई इतिहास टिपोटले पृथ्वीनारायण शाहको नेपाल एकीकरणका क्रममा भएका विविध पाटा उधिनेका छन् ।
अनि बन्दछ नयाँ नेपाल ! दस्तावेज
अनि बन्दछ नयाँ नेपाल ! जबसम्म व्यक्ति राम्रो बन्दैन, तबसम्म राष्ट्र सुख, शान्ति र समृद्धिको बाटोमा अगाडि बढ्न सक्दैन भन्ने कुरा सर्वविदितै छ । त्यसैले भनिएको होला: ‘सारा विश्व बनाउने मन भए आफू बने पुग्दछ।’
जंगबहादुर राणाको आदेश– कामी, सार्की र दमाईको जागिर नखोस्नू ! दस्तावेज
जंगबहादुर राणाको आदेश– कामी, सार्की र दमाईको जागिर नखोस्नू ! जंगबहादुरले लेखेथे– ‘कामी, सार्की, दमाई, कर्मी खोसे इलम पनि विग्रन्छ । कारखाना पनि विग्रन्छ । यिनलाई खोस्नु वडो अनविवेक हुन्छ, किनभने यी थोरै खाई धेरै काम गर्छन्।’
पारिश्रमिक नपाएका आंशिक प्राध्यापकको त्रिविका कुलपतिलाई खुलापत्र दस्तावेज
पारिश्रमिक नपाएका आंशिक प्राध्यापकको त्रिविका कुलपतिलाई खुलापत्र अहिले राज्यले गुणस्तरीय, व्यावहारिक, प्रविधिमैत्री शिक्षामा जोडदिएको छ । यसका लागि भौतिक व्यवस्थापनले मात्र सम्भव छैन। जनशक्तिको पूर्णकालीन व्यवस्थापन विना उद्देश्यमा पुग्न सकिंदैन।
बाँदरमुढे नरसंहारको १५ वर्षः पीडक सत्तामा, पीडित अझै शोकमा
बाँदरमुढे नरसंहारको १५ वर्षः पीडक सत्तामा, पीडित अझै शोकमा
दस्तावेज कनकमणि दीक्षित
१५ वर्षअघि २०६२ साल आजकै दिन २३ जेठमा तत्कालीन नेकपा (माओवादी)को विद्युतीय धरापबाट चितवनको कल्याणपुर गाविसस्थित कल्याणपुर र बसन्तपुर बजारबीच बाँदरमुढे खोलामा सार्वजनिक बसमा सवार ३९ जनाको ज्यान गएको थियो ।
किन दुखिरहन्छ सुगौली सन्धि ? किन बल्झिरहन्छ कालापानी ?
किन दुखिरहन्छ सुगौली सन्धि ? किन बल्झिरहन्छ कालापानी ?
इतिहास पर्गेल्दा देखिन्छ, तत्कालीन इष्ट इण्डिया कम्पनीसँग नेपाली शासकले थोरैमात्र सुझबुझ र रणनीतिक सम्बन्ध स्थापित गर्न सकेको भए आज नेपालीले कालापानीजस्तो बल्झिरहने घाउ बोकेर बाँच्नुपर्ने थिएन ।
अनि सरकारले ‘म भोलि बिहान फोन गर्छु, गुडनाइट’ भनी फोन राखिबक्सियो ! : देवयानी
अनि सरकारले ‘म भोलि बिहान फोन गर्छु, गुडनाइट’ भनी फोन राखिबक्सियो ! : देवयानी
‘नारायणहिटी राजदरबारको २०५८ जेठ १९ को घटनासम्बन्धमा गठित उच्चस्तरीय समिति’का लागि भारतका लागि तत्कालीन राजदूत भेषबहादुर थापाले देवयानी राज्यलक्ष्मी राणासँग नयाँ दिल्लीमा लिएको बयान ।
त्यो दरबार, यो दरबार दस्तावेज
त्यो दरबार, यो दरबार प्रत्येक १९ जेठ आउने बित्तिकै १९ वर्षअघि २०५८ सालको त्यो त्रासदी आज पनि मस्तिष्कमा आउँछ, असाध्यै नमिठो अनुभूति हुन्छ ।
देवयानीसँग विवाहबारे दीपेन्द्रले भनेका थिए– मुमा, आफुमुमा सबैले हुन्न भने, आइतबार बुबासँग कुरा गर्छु ! दस्तावेज
देवयानीसँग विवाहबारे दीपेन्द्रले भनेका थिए– मुमा, आफुमुमा सबैले हुन्न भने, आइतबार बुबासँग कुरा गर्छु ! तत्कालीन शाहज्यादा पारस शाहसँग ‘नारायणहिटी राजदरबारको २०५८ जेठ १९ को घटनासम्बन्धमा गठित उच्चस्तरीय समिति’ लिएको बयान–
ज्ञानेन्द्रले वीरेन्द्रलाई भनेथे, “के फूर्ति गर्छौ, तिमीभन्दा अगाडि म राजा भएको” दस्तावेज
ज्ञानेन्द्रले वीरेन्द्रलाई भनेथे, “के फूर्ति गर्छौ, तिमीभन्दा अगाडि म राजा भएको” मलाई रानी रत्नले भन्नुभएको वीरेन्द्रले ज्ञानेन्द्रको घाँटी समातेर झन्डै मारेका थिए रे ! “के फूर्ति गर्छौ, तिमीभन्दा अगाडि म राजा भएको” भनेर ज्ञानेन्द्रले भनेकाले झगडा परेको रहेछ ।
पहिलो विश्वयुद्धमा नेपाली नौजवान पठाउने चन्द्रशमशेरको त्यो सनद टिप्पणी
पहिलो विश्वयुद्धमा नेपाली नौजवान पठाउने चन्द्रशमशेरको त्यो सनद राणा प्रधानमन्त्रीहरू वीरशमशेर र चन्द्रशमशेरले सत्ता जोगाउनकै लागि रिक्रुट भर्ती मार्फत नेपाली नौजवानहरू अंग्रेजलाई समर्पण गरे । त्यहींबाट शुरू भयो, नेपाली दुःखको जग अर्थात् लाहुर जाने परम्परा ।
'लिपुलेकसहितको लिम्पियाधुरा नेपालकै हो, भारतले झेल गर्‍यो' (भिडियोसहित) दस्तावेज
'लिपुलेकसहितको लिम्पियाधुरा नेपालकै हो, भारतले झेल गर्‍यो' (भिडियोसहित) पश्चिम सिमानाको महाकालीको मुहानमा भारतले झेल गरेर हाम्रो भूमिलाई कब्जा गरे पनि लिपुलेक सहित लिम्पियाधुरा नेपालको हो भन्ने प्रशस्त प्रमाण छन्।
सुरजपुरा काण्डः मुश्किलले बाँचेका थिए गिरिजाप्रसाद काेइराला र शेरबहादुर देउवा दस्तावेज
सुरजपुरा काण्डः मुश्किलले बाँचेका थिए गिरिजाप्रसाद काेइराला र शेरबहादुर देउवा साढे तीन दशकअघि रुपन्देहीको सुरजपुरामा नेपाली कांग्रेसको कार्यक्रममा सरकारद्वारा संरक्षित जत्थाले आक्रमण गर्दा दुई जनाको मृत्यु भएको थियो भने २ सयभन्दा बढी घाइते भएका थिए। घटनामा गिरिजाप्रसाद कोइराला, शेरबहादुर देउवा लगायतका कांग्रेसका नेताहरू भने मुश्किलले जोगिएका थिए।
नेपालीमूलका रामसिंह, जसले भारतको राष्ट्रिय गान ‘जन गण मन’को धुन रचे टिप्पणी
नेपालीमूलका रामसिंह, जसले भारतको राष्ट्रिय गान ‘जन गण मन’को धुन रचे रामसिंहले नै रवीन्द्रनाथ ठाकुरद्वारा लिखित आजको राष्ट्र गीत 'जन गण मन अधिनायक जय हे' को हिन्दी रुपान्तर 'शुभ सुख चैनकी बरखा बरसे, भारत भाग्य है जागा' लाई अहिले गाइने धुनमा सुर हालेका थिए।
३० वर्षअघिको त्यो घर्षण (१५ तस्वीर) दस्तावेज
३० वर्षअघिको त्यो घर्षण (१५ तस्वीर) सत्ता मात्रको प्रतिस्पर्धा, माओवादी हिंसा, राजनीतिक संक्रमण, कुशासन, लोकरिझयाँई, आसेपासे पूँजीवाद चुलिएको कालखण्ड’– पछिल्लो ३० वर्षलाई एक वाक्यमा सम्झ्नुपर्दा संभवतः धेरैको मनमस्तिष्कमा आउने कुरा यिनै हुन् । परिमाणतः सरकार नागरिकका लागि बन्न सकेन्, राजनीतिक दल भन्नु नै सत्ताका पर्याय झैं बन्न पुगे ।
नेपाल–भोट युद्ध तयारी: सित्तैमा काममा जोताएको गुनासो दस्तावेज
नेपाल–भोट युद्ध तयारी: सित्तैमा काममा जोताएको गुनासो तराईबाट संकलन गरेर हेटौंडामा जम्मा पारिएको चामल भीमफेदी पुर्‍याउन भरियाको मात्र अभाव थिएन, गोरुगाडा हिंड्न सक्ने बाटो समेत नहुँदा ढुवानीमा समेत समस्या परेको थियो।
नेपाल–भोट युद्ध तयारी: रसद उठाउन झन्झट दस्तावेज
नेपाल–भोट युद्ध तयारी: रसद उठाउन झन्झट तराईका जिल्लाबाट चामल जम्मा पारिसकेपछि हेटौंडा हुँदै भीमफेदीमा पुर्‍याउन ढुवानीको समस्या देखिएको थियो।
सैन्य इतिहासमा गर्नैपर्ने परिमार्जन दस्तावेज
सैन्य इतिहासमा गर्नैपर्ने परिमार्जन पूर्वमा सिक्किमको ‘न्याय गाउँ’ देखि पश्चिममा काँगडासम्मको भ्रमणमा नेपाली युद्ध इतिहासबारे धेरै तथ्य भेटिए, जसबारे गहन खोज र पुनर्मूल्यांकन गरेर छोपिएका पाटो र पात्रहरूलाई न्याय दिन जरूरी छ।
नेपाल–भोट युद्ध तयारी: भीमफेदीमा रसद ल्याउन जोड दस्तावेज
नेपाल–भोट युद्ध तयारी: भीमफेदीमा रसद ल्याउन जोड तराईबाट हेटौंडाको गोदाममा थुपारिएको चामल भीमफेदी ल्याउन गोरुगाडा र घोडाको ज्याला पठाएका प्रधानमन्त्री जङ्गबहादुर राणाले समयमै ढुवानी नभए जरिवाना गर्ने चेतावनी दिएका थिए।