डा. अरुणा उप्रेती

हिमाल सप्ताहान्त डा. अरुणा उप्रेती

गृहयुद्धको चपेटामा परेको सुडानका महिला पहिलेदेखि नै विविध समस्याले ग्रस्त छन्, त्यसमा पनि एचआईभी विकराल छ भने प्रजनन स्वास्थ्यको अभाव छ।

कोरोनाकालमा किन गर्ने पोषणका कुरा? खानपान र जीवनशैली परिवर्तन गरेर एक–दुई दिनमै रोगसँग लड्ने शक्ति बढ्ने पक्कै होइन, तर दिगो रुपमा स्वस्थ रहन यसो गर्नुपर्छ भन्ने कुरा हामीलाई कोरोनाकालले सिकाएको छ।

कसरी बनाउने बच्चाले मन पराउने खाजा? आजभोलि धेरैजसो बालबालिकाले विद्यालय जाँदा घरको खाजा लग्दैनन्, खान मन पराउँदैनन्, पत्रु खाना मात्रै खान रुचाउँछन्। थोरै समय र ध्यान दियौं भने उनीहरूको बानी बदल्न सकिन्छ।

के हाँसोले स्वस्थ राख्छ? दैनिक मन फुकाएर हाँस्दा दुःख, पीडा मात्रै बिर्सिंदैन, शारीरिक र मानसिक रूपमा पनि स्वस्थ रहन सकिन्छ।

जीवनभर स्वस्थ हुने कि स्वादमा रमाउने ? मोटो मानिसमा कोरोना संक्रमणको जोखिम धेरै हुने विभिन्न अनुसन्धानले देखाएका छन्। खानपिनमा ध्यान पुर्‍याए जीउ घट्न सक्ने अनेक उदाहरण छन्। त्यसैले जीवनभर स्वस्थ भएर बाँच्ने कि स्वादमा मात्र रमाउने चाहिँ आफैँ विचार गर्ने हो।

शरीरलाई मन्दिर मान्ने म्हः पूजा 'म्हः पूजा' मा आफूलाई पुज्नुको अर्थ सांस्कृतिक औपचारिकता मात्र होइन, स्वास्थ्यप्रतिको सचेतना पनि हो। 'पूजा गर्ने हरेकले पहिले आफ्नो शरीरलाई नै मन्दिर मान्नुपर्छ', नेवार समुदायले मनाउने म्हःपूजाको दर्शन यही हो। तर, आफ्नै शरीर पुज्नेहरूले नै आफ्नै शरीरलाई ध्यान दिएका छौं त?

योनी, समाज र सम्बन्ध केही दिनअघि दुर्गा कार्कीको कथाकृति ‘कुमारी प्रश्नहरू’ पढेपछि लाग्यो, नेपाली समाजमा अहिले पनि महिलाको यौनिकता, सामाजिक सम्बन्ध, प्रेम आदिबारे छलफल गर्दा १५औं शताब्दीकै मान्यता अघि सारिन्छ।

ड्रागनफलमा यस्ता छन् औषधीय गुण हामीलाई खाना खाएर मात्र पुग्दैन। खाना पोषणयुक्त पनि हुनुपर्छ। नेपालमा प्रायः बालक, गर्भवती र वृद्धवृद्धा कुपोषित हुन्छन्। उनीहरुका लागि ड्रागनफल अति नै उपयोगी हुन्छ।

अपहेलित गुणी लट्टे, झुसे सिस्नो र गुमनाम करी पत्ता विदेशमा ‘सुपर फुड’ अर्थात् अति उत्तम खाना भनिने लट्टेलाई नेपालमा भने प्रायः वास्ता गरिंदैन । त्यस्तै प्राचीनकालदेखि नै औषधीय गुणयुक्त वनस्पतिका रूपमा चिनिए पनि सिस्नो खाने मान्छेलाई धेरैले हेयभाव राख्छन् । करि पत्ता चाहिँ धेरैले चिनेकै छैनन् ।

भाङ र दिउल खाऔं, स्वस्थ जीवन जिऔं फर्सीका बियाँ, आलस, भाङ./भाङो, सूर्यमुखी फूलका बियाँ, तिल आदि हामीकहाँ प्रशस्तै पाइन्छन् तर यसमा रहेको पौष्टिकताबारे कतिलाई थाहा छ ?

रजोनिवृत्तिबारे जनचेतना आवश्यक “३५–४० वर्षपछि महिलाले परिवार नियोजनका साधन प्रयोग गर्दा बढी नै होशियार हुनुपर्छ।”

नाम अंग्रेजी, भोजन नेपाली अंग्रेजीमा राम्रो मानिएका परिकार नेपालीमा भनिंदा नराम्रो हुने मानसिकताका कारण हामी घरका फर्सी कुहाएर बजारका ‘पम्पकिन नट’ खोज्ने भएका छौं।

जङ्क फूड : मन्द विष

उनको खोले, मेरो सुप

टिप्पणी डा. अरुणा उप्रेती

हिजोआज मेरा पाहुनाहरूले पनि कोदो, फापरको रोटी, सूप खुशी हुँदै खान्छन् । फोटो खिचेर फेसबूकमा राख्छन् । ढिलो भए पनि जनमानसमा रैथाने खानाबारे चेतना बढ्न थालेको छ ।

चाहिंदैन पोषणका पुरिया

अचम्म लाग्छ, बालबालिकाको कुपोषण हटाउन हाम्रै स्थानीय उत्पादन पर्याप्त हुँदाहुँदै तिनको उचित प्रयोग गर्न किन सिकाइएको छैन ? सरकार बालरोग विशेषज्ञ र महिला स्वास्थ्यकर्मीको अनुभवलाई किन सुन्दैन ?

‘समृद्ध समाजका लागि धर्मको नाममा हुने विभेद र हिंसाबारे बोलौं’

धर्म र परम्पराका नाममा हुने सबै खाले विभेदलाई अस्वीकार गर्न सके मात्र समाज अगाडि बढ्न सक्छ। यसका लागि महत्वपूर्ण भूमिका सम्बन्धित धर्मका अगुवाहरूले नै निर्वाह गर्नुपर्छ।

सम्पर्क

हिमालमिडिया प्रा.लि

हिमालखबर

हामीसँग जाेडिनुहाेस्

नेपाली टाइम्स

बहस