HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
भोटबाट पैठारी हुने माल वस्तु र दस्तुर
भोटबाट पैठारी हुने माल वस्तु र दस्तुर
दस्तावेज ज्ञानमणि नेपाल
अघि छ्या लुङ ५७ अर्थात् सं. १८४९ मा चीन भोटसँग नेपालको युद्धपछि मेलमिलाप हुँदा चिनियाँ सेनापति टुङथ्वाङले साँध-सिमाना र दुवै देशको बीचमा हुने यो-यो मालवस्तुको निकासी पैठारी व्यापारमा यति-यति जगात भन्सार दस्तुर लिने-दिने गर्नू भनेर दरभाउ तोकिएको थियो।
जंगबहादुरको एक पन्थ दुर्इ काम
जंगबहादुरको एक पन्थ दुर्इ काम
भीमसेन थापाले राजनीतिक चातुर्यको अभावमा आफूभन्दा बलशाली अंग्रेजसँग जुध्दा देशको धेरै भाग गुमाए। जङ्गबहादुरले युद्घ लडेर गुमेको भूभाग फिर्ता ल्याउन संभव नदेखी ब्रिटिशलाई आपत् आइलागेका बेला मद्दत दिएर केही जमीन फिर्ता लिए।
भोटसँग अपराधी सुपुर्दगी सन्धि
भोटसँग अपराधी सुपुर्दगी सन्धि
-ज्ञानमणि नेपालबहादुर शाहले श्यामर्पा र उनका साथी समेतलाई शरण दिएर राखे। भोटका काजीले श्यामर्पालाई सुम्प भनेर तारन्तार गर्दा पनि ‘शरणको मरण गर्नुहुँदैन’ भनेर नेपालले श्यामर्पालाई सुम्पेन।
खासा सीमा नाकाको रेटघोट
खासा सीमा नाकाको रेटघोट जित्दै गएर भीम मल्ल दलबल सहित ल्हासा दाखिल भए, भोटसँग सन्धि–सम्झौता गरेर नेपालको भोट बेपारमा पूर्ण प्रभुत्व कायम भयो।
दुई दामको उपति छैन चार दामको खति
दुई दामको उपति छैन चार दामको खति खम्पा र नेवारको झगडा शुरू हुनेवित्तिकै नेवार नाइकेले ‘खम्पा छान्दुवाले अन्याय गर्‍यो, आसामी नेवारलाई कुटेर मरणासन्न पार्‍यो, यो मुद्दा मिलाइदिनुहोस्’ भनेर निहोरा गर्दा पनि कास्याल काजी चूप बसे भनेर नेपाल सरकार असन्तुष्टै भयो, जंगबहादुर पनि रुष्टै रहे।
जंगबहादुरको द्वैधनीति
जंगबहादुरको द्वैधनीति सुगौली सन्धिबाट परेको चोटमा मलमपट्टी लगाउन र राजा–प्रजालाई प्रशन्न पार्न सकिने देखेर जंगबहादुरले भोटसँग युद्ध–उद्योग गरेका थिए।
भोटमाथि जंगबहादुरको निहुँ
भोटमाथि जंगबहादुरको निहुँ भोटसँग युद्ध गर्ने सुर कसेका जंगबहादुरले पहिलेका २० अर्घेल्याइँमा अरू नौ वटा कारण थपिदिए।
जंगबहादुरको युद्धोत्साह
जंगबहादुरको युद्धोत्साह पहिले सल र पछि बलले सुखीम लिने इरादा पूरा गर्न नपाएका जंगबहादुरको ध्यान बेलायतबाट फर्केपछि पूरै भोटतिर मोडिएको थियो ।
मिथिलामा नेपालको अक्षुण्ण अधिकार
मिथिलामा नेपालको अक्षुण्ण अधिकार नेपालको अखण्डता बिथोल्न प्रेरित कूटनीतिक व्यक्तिहरुले समय समयमा अनेक आधारहीन कुरा बोल्ने गरेका छन् ।
पृथ्वीनारायणको अंग्रेज नीति
पृथ्वीनारायणको अंग्रेज नीति अंग्रेजसँग सलको नीति मार्फत नेपाली भूमि बढाउन पृथ्वीनारायण शाहले आफ्ना काविल वकिलहरू खटाएका थिए ।
मिथिलाबारे अफवाह
मिथिलाबारे अफवाह ज्ञानमणि नेपाल ‘मिथिला प्रदेश अंग्रेजको अधीनमा थियो र सुगौली सन्धिमा त्यो प्रदेश नेपाललाई दिएको’ भन्नु कुतर्क बाहेक केही होइन ।  यो प्रदेश तेह्रौं, चौधौं शताब्दीमा सिम्रौनगढमा पर्थ्यो । यक्ष मल्लको विजयपछि केन्द्रकै अन्तर्गत आयो ।
रावा डुम्रेमा प्रताप मल्लका चार बिर्ता
रावा डुम्रेमा प्रताप मल्लका चार बिर्ता यक्ष मल्लले बर्द्धनहरूलाई वशमा पार्दै राज्य विस्तार गरेकाले पछि प्रताप मल्लले दूधकोशी छेउको रावा डुम्रेमा बक्सन सकेका थिए।
घिमिरेका बिर्ता (इतिहास)
घिमिरेका बिर्ता (इतिहास) मुकुन्द सेनले श्रीनाथ जोशीलाई खोटाङको आमचोकमा दिएको बिर्ताको सट्टा पछि कर्ण सेनले विरिञ्चि घिमिरेलाई दिंग्लाकोटको अमलाबोटेमा दिएका थिए।
अधिकारीका बिर्ता विवरण
अधिकारीका बिर्ता विवरण शुभ सेनबाट दिङ्लामा बिर्ता पाएका बलभद्र अधिकारीका पूर्वजहरू सिंजा राज्यदेखि नै राजकाजमा सक्रिय थिए।
दिंग्लामा अधिकारीको अवदान
दिंग्लामा अधिकारीको अवदान उबेला बिर्ता–वृत्ति पाएका बाहुनहरूले आफ्ना क्षेत्रका जनतालाई धर्मकर्म गराउने, शिक्षा दिने गर्दथे भन्ने कुरा दिंग्लामा पनि प्रमाणित नै भएको हामी पाउँदछौं।
अघि राजाको मुकाम पछि विद्याको केन्द्र
अघि राजाको मुकाम पछि विद्याको केन्द्र
दस्तावेज ज्ञानमणि नेपाल
-ज्ञानमणि नेपाल  दिंग्ला पश्चिममा फैलिएको डाँडामा फालिकोट छ । सेन राजाका पालामा माझकिरात पूर्वको दिंग्लाकोट र फालिकोट दुवै राजवासका लागि योग्य रहेकाले बेलाबेला राजाको मुकाम यतै हुन्थ्यो । यी मुकाममा बसेर सेन राजा छाप, खर्क, बिर्ता दिन्थे । फालिकोट मुकाममा रहेको बेला शुभ सेनले पश्चिमको खार्पा बिर्ता गिरी, गोसाईंलाई दिएको विवरण हिमाल मा पहिल्यै प्रकाशित गरिसकेको छु ।
हलेसीका पुजारीलाई कुशबिर्ता (इतिहास)
हलेसीका पुजारीलाई कुशबिर्ता (इतिहास)
-ज्ञानमणि नेपालसेन राजाले हलेसीका गिरी गोसाईं पुजारीलाई स्याहामोहर लेखिदिएको साढे तीन सय वर्ष पुग्न लागेको छ।मणिक सेनका छोरा हेमकर्ण सेनकी छोरी पृथ्वीनारायण शाहलाई दिइएको थियो । तर, छोरी गरीब राजघरानामा परी भनी हेमकर्णले मैतालु पठाएका थिएनन् । मैतालु लिन आउँदा जेठान दिग्वर्धन सेनसँग पृथ्वीनारायणको खडाजङ्गी परेको थियो ।
हलेसीका चार अभिलेख (इतिहास)
हलेसीका चार अभिलेख (इतिहास)
नेपालको पूर्वाञ्चलका कहलिएका चारधाम भनेका बराहक्षेत्र, रामधुनी, पिण्डेश्वर र सतासी हुन् । भारतका ठूला धाम जान नसक्नेहरू यिनै देवस्थलको यात्रा गरेर चित्त बुझाउँथे ।
बेखबर बिर्तावार त्र्यम्बक तिमसिना
बेखबर बिर्तावार त्र्यम्बक तिमसिना महीपति सेनबाट भोजपुरमा बिर्ता पाएका त्र्यम्बक तिमसिना कता लागे, उनी हिंडेको गोरेटेको भेउ अझसम्म पाउन सकिएको छैन ।
दशैंका केही उपाख्यान
दशैंका केही उपाख्यान दशैं भनेको वीर जातिको पर्व हो।
६४ साल पर्व
६४ साल पर्व ज्ञानमणि नेपाल चौसठ्ठी साल पर्वमा पूर्वका निकै मानिस लागेका थिए। यसमा लागेका मानिस र दण्डसजायको स्वरुप हेर्दा यो निकै डरलाग्दो भएको बुझिन्छ, तर तुरुन्तै यसलाई दबाइयो। सबैलाई मार्ने, मुड्ने, सर्वस्व गर्ने, मास्ने आदि दण्डसजाय गरियो। तिनको सर्वस्व गरेर जायदाद र जहानपरिवारसमेत ल्याउन केन्द्रबाट हवल्दार केहरसिंह थापा खटाइएका थिए। 
सट्टापट्टामा बिर्ताखेत (इतिहास)
सट्टापट्टामा बिर्ताखेत (इतिहास) सित्ता्केल कुशबिर्ताको स्याहामोहरहरू केलाउँदा उसबखतका जग्गा विवादहरू कसरी सल्टिइन्थे भन्ने पनि देखाउँछ।
शाह राजाबाट बिर्ता थमौती (इतिहास)
शाह राजाबाट बिर्ता थमौती (इतिहास) सेन राजाहरूबाट विश्वेश्वर अर्जेलले पाएका सबै बिर्ता रणबहादुर शाहबाट जस्ताको तस्तै थामिए।
भोटमा नेपाली पाठशाला
भोटमा नेपाली पाठशाला स्रोङ्गचन गम्पोभन्दा भृकुटी अलि बढी उमेरकी थिइन्। स्रोङ्गचन त १३ वर्षमै राजा भएका थिए। बालक राजा र जवान रानीबीच प्रेमालाप हुने कुरा भएन।यसको स्पष्ट छनक वंशावलीमा पाइन्छ। रानीलाई बाहिरफेर घुमघाम, वार्तालाप गर्ने मन छ, तर भन्न सक्तिनन्। भनौं भने पनि राजाले बुझदैनन्। उनको भाषा पनि म बुझिदनँ, रानी भृकुटी चिन्तित बनेर बसेकी छन्। भाषाको समस्याले रानीले पतिसँग मात्रै होइन, अरूसँग पनि खुलेर बात गर्न पाएकी छैनन्।
चीनमा संस्कृत भाषा
चीनमा संस्कृत भाषा ज्ञानमणि नेपाल वादशाह छियन लुङले शाहकालमा चीनसँग सम्बन्ध हुँदा रणबहादुर शाहलाई वाङ र बहादुर शाहलाई घुङको उपाधि दिएको छ। 'वर्षौपिछे दुत पठाएर सरसौगात पठाएर हाम्रो सम्मान गरेकोले तिम्रो मन मैले बुझें, तिम्रो र हाम्रो हितचित्त मिलेको छ, यसकारण तिमीलाई वाङ (राजा) को उपाधि प्रदान गरी पठाएको छु।
पृथ्वीनारायणको एकता अभियानमा विभेदको हल्ला
पृथ्वीनारायणको एकता अभियानमा विभेदको हल्ला ज्ञानमणि नेपाल इतिहासकार हौं भन्ने नेपालीलाई नै विदेशीका लेखोट ब्रह्मवाक्यसरह लागेपछि कसको के लाग्छ र!नेपाल सर भएपछि पृथ्वीनारायणले साधुको भेषमा राजनीति गर्ने धर्मध्वजी भनेर ६० जना जति क्रिश्चियन पादरीहरूलाई निकालिदिए, ती गएर बेतियामा बसे। तीमध्ये पादरी जिसेप्पीले पृथ्वीनारायण बर्बर शासक हुन्, सयौं कीर्तिपुरेका नाक काटिए भनेर बढाइचढाइँ लेखेर बेलायतबाट प्रकाशित हुने जर्नलमा छापे, जुन विश्वव्यापी भयो।
पृथ्वीनारायणले नचाहेको विधिबाट भक्तपुर सर
पृथ्वीनारायणले नचाहेको विधिबाट भक्तपुर सर ज्ञानमणि नेपाल पुत्रशोकले प्रताडित राजा रणजित मठ्याहा छोरालाई युवराज बनाउने पक्षमा थिएनन्। बरु मीत छोरालाई राजा भएको हेर्न चाहन्थे। त्यसैले उनले 'मेरा दुई छोरा थिए, एक प्रयोगमा परेर वितेपछि तिमी एक मात्र मीतछोरा बाँकी रह्यौ, यो राज्य अब तिम्रै भयो' भनेर पहिल्यै भनिसकेका थिए।यो कुरा राम्ररी बुझेका पृथ्वीनारायणमा भक्तपुरबारे कत्ति पनि चिन्ता थिएन, जित्ने हतारोमा पनि थिएनन्। उनी जयप्रकाश र तेजनरसिंहलाई पनि थकाएर, फकाएर आत्मसमर्पण गराउन चाहन्थे।
सुरक्षा सन्देशको उपलब्धि
सुरक्षा सन्देशको उपलब्धि पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल उपत्यकामा २५ वर्ष शान्ति–सुरक्षा फैलाएर विशाल नेपालको बलियो जग बसालेका थिए।अनन्त चतुर्दशीको मध्यरातमा पृथ्वीनारायणका फौज पश्चिम, उत्तर र पूर्वको ढोका फोडी हुरुरुरु शहर पसे। स्वयं पृथ्वीनारायण बालाजुपट्टिबाट शुरूशुरू आएर हनुमानढोका डबलीमा राखेको सिंहासनमा बसे।
पृथ्वीनारायणको नीति: जहाँको दुवाली, त्यहींको चपरी
पृथ्वीनारायणको नीति: जहाँको दुवाली, त्यहींको चपरी ज्ञानमणि नेपाल नेपाल एकीकरणको क्रममा पृथ्वीनारायण शाहले 'जहाँको दुवाली, त्यहींको चपरी' नीति अवलम्बन गरेका थिए।साम, दानको नीतिबाट घेराबन्दी वा नाकाबन्दी गरेर विना युद्ध विपक्षीलाई काबु पार्ने रणनीति त उनको प्रसिद्धै भए पनि आफू–आफू मिलेर बाहिरियासँग लड्ने अनि आम्दानी बराबर बाँड्ने सम्झौता गर्ने योजना चाहिं महाकवि उदयानन्द अर्यालले उद्घाटित गरेका छन्।
पृथ्वीनारायणको रणनीति
पृथ्वीनारायणको रणनीति -ज्ञानमणि नेपालकलह–कचिङ्गल र अशान्तिका कारण पनि पृथ्वीनारायण शाहले तीन शहरका जनताको साथ पाए।कान्तिपुरलाई नरिझाई कसैले बेपार गर्न छिरिक्क नपाउने। विना बुझे कसैले मालसामान ल्याउन–लान थाल्यो भने कान्तिपुरले लुटिहाल्ने। अरू त के आर्यघाटमा लास ल्याउनसम्म पाइँदैनथ्यो, पशुपतिको दर्शन खुल्ला थिएन।